දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය

දක්ෂිණ ලංකාවේ ප්‍රධාන සංඝ නායක, 

රාජකීය පණ්ඩිත, 

අග්ග මහා පණ්ඩිත, මහෝපාධ්‍යාය, 

රුහුණු විශ්වවිද්‍යාලයේ කුලපති

පල්ලත්තර සුමනජෝති නා හිමි

ඉදං ඛො පන භික්ඛවෙ දුක්ඛං අරියසච්චං, ජාතිපි දුක්ඛා, ජරාපි දුක්ඛා, ව්‍යාධිපි දුක්ඛො, මරණම්පි දුක්ඛං, අප්පියෙහි සම්පයොගො දුක්ඛො පියෙහි විප්පයොගො දුක්ඛො, යම්පිච්ඡං න ලහති තම්පි දුක්ඛං, සංඛීත් තෙන පඤ්චූපාදානක්ඛන්ධා දුක්ඛා ( ධම්මචක්ක සූත්‍රය)

ගෞතම බෝසතාණන් වහන්සේ ලොවුතුරා සම්බුද්ධත්වයට පත්වූයේ අදට වසර 2605 කට පෙරයි. එදා වෙසක් පුරපොහෝ දිනයකි. තමා අවබෝධ කළ ධර්මය මෙනෙහි කරන විට එය ඉතා ගැඹුරු දහමක් බවට වටහාගති. එය අවබෝධ කරගැනීමට බුද්ධිය මුහුකුරා ගිය පුද්ගලයන් ලොව සිටිත් දැයි බලමින් තමන් වහන්සේ තවුස් කළ ඇසුරු කළ ආලාරකාලාම උද්දකරාමපුත්‍ර ආදීන් ගැන සිහිකළා. ඒ අය මිනිස් ලොව නැති බව දැක අවසනට පස්වග තවුසන් ගැන බැලුව. ඒ වනවිට ඔවුන් බරණැස් නුවර ඉසිපතන නම් මිගදායෙ සිටින බව දැක්ක. ඔවුන්ට ප්‍රථම ධර්මදේශනාව පවත්වන්නට අදහස් කළ බුදුරජාණන් වහන්සේ බුද්ධගයාවේ සිට බරණැසට පා ගමනින් ම වැඩම කර එහි ළඟා වූයේ ඇසළ පුර පොහෝ දවසේය. පස්වග තවුසන් තමා ප්‍රතික්ෂේප කළ නමුත් ඔවුනට නොයෙක් කරුණු නිසා ඔවුන් තමාට අවනත කර ගන්නට සමත් වූහ. ඉක්බිති එදින සවස් යාමයෙහි ඔවුන් අවනත කරගත් බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔවුනට ප්‍රථම ධර්ම චක්‍රය හෙවත් ධර්ම දේශනාව පැවැත්වූහ. මේ ධර්මය අසන්නට එහි මනුෂ්‍යයන් වශයෙන් සිටියේ පස්වග තවුසන් පමණකි. ඒ හැර දසදහසක් සක්වල දෙවි බඹුහුද වූහ. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනාව අරඹමින් ‘ද්වෙ මෙ භික්ඛවේ අන්තා පබ්බ ජිතෙන න සෙව් තබ්බා’ ආදී වශයෙන් වදාරනව. මහණෙනි, හීන, ග්‍රාම්‍ය, අනාර්ය්‍ය, අනර්ථකකාමසුඛල්ලිකානුයෝගය (විමුක්තිය ලැබීම සඳහා කම් සුවයෙහි ඇලී ගැලී සිටීම) හා දුක්ඛ සහගත අනාර්ය අනර්ථකර අත්තකිලමථානුයෝගය (හෙවත් දුක් නැසීම සඳහා ආත්මයට වදදීම) යන අන්තගාමී ප්‍රතිපදා දෙක අත්හැර තථාගතයන් වහන්සේ විසින් නිවනට පිහිට වන අසහාය ප්‍රතිපදාව වන මැදුම් පිළීවෙත තමා විසින් අවබෝධ කරගත් බව වදාළ.

මැදුම් පිළිවෙතේ දුක්ඛාර්ය සත්‍යය, සමුදාර්ය සත්‍යය, නිරෝධාර්ය සත්‍යය, නිරෝධගාමිනී පටිපදාර්ය සත්‍යය යන චතුරාර්ය සත්‍ය මඟින් නිවන් දකින්නා දුක්ඛාදී ආර්ය සත්‍ය හතරක් පිළිපැදිය යුතුබව බුදුන් වහන්සේ වදාළ මේ හතරෙන් මාගේ දහම් ලිපියට පාදක වන්නේ දුක්ඛාර්ය සත්‍යයයි. සමස්ත ලෝක ප්‍රජාවටම දුකෙහි ගැළී සිටින බව දුක්ඛෙ ලොකො පතිට්ඨිතො යනුවෙන් වදාළ පරිදි මේ ලෝකේ තියෙන්නේ දුක පමණයි. අනෙක් සියල්ල දුකට යටත් දුක පදනම් කරගත් දේවලයි.

ලැබෙන්නේ දුක පමණයි. ඇත්තේත් දුක පමණයි. දුකින් තොර කිසිවක් නැත. දුකින් තොර කිසිවක් නිරුද්ධ වන්නෙත් නැතැයි බුදුන් වදාළේද ඒ බවයි. ඒ නිසා දුක යනු කුමක්ද, දුක ඇතිවන්නේ කෙසේද දුක දුරලිය යුත්තෙහි දුරලන මඟ අරි අටඟි මගයි. මේ ප්‍රතිපදාව අනුගමනය කළ පුද්ගලයාට දුකින් තොර වී නිවන් අවබෝධ කර ගැනීමෙන් සදා කාලික සැප ලැබිය හැකිය. චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මයන්ගෙන් දුක්ඛ සත්‍ය පළමුව දේශනාකළ බුදුරජාණන් වහන්සේ ඉදං ඛො පන භික්ඛවෙ දුක්ඛං අරිය සච්චං, ජාතිපි දුක්ඛා, ආදී වශයෙන් වදාරනව මහණෙනි. දුක්ඛාර්ය සත්‍යය නම් ජාති (උපති) ජරා (දිරායම) ව්‍යාධි (රෝගීවීම) මරණ (උපන් සත්වයා උපන් භවයෙන්) මරණයට පත්වීම, ඒ හැර අපි‍්‍රය පුද්ගලයන් හා එක්වීම, පි‍්‍රය පුද්ගලයන්ගෙන් වෙන් වීම, තමා කැමැති දෑ නො ලැබීම” හා පොදුවේ උපාදානස්ඛන්ධ පහම දුක්ඛ පුඤ්ජයකි. යන මේ කරුණු දුක්ඛාර්ය සත්‍යය බව වදාළහ. මේ දුක්ඛ සහගත පඤ්චස්කන්ධයෙහි අනාත්මභාවය (සදාකාලික නොවන බව) ප්‍රඥාවෙන් අවබෝධ කරගත් පුද්ගලයා සසරින් මිදෙන බවද තවදුරටත් උන්වහන්සේ වදාළහ.

ධම්මචක්ක දේශනාවෙදි සංක්ෂිප්තව දෙසූ දුක්ඛාර්යසත්‍ය ධර්මය පසු කලෙක සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ සච්චවිභංග සූත්‍ර දේශනාවේ දී සවිස්තරව දේශනා කර තිබේ. එම විස්තරය මෙතැන් සිට ඔබට වටහා දීමට මම උත්සාහ කරමි. ජාති නමැති සත්ත්වයාගේ උපතින් පටන් ගන්නා දුකට ඉහාත්මයේදීම ජරා, ව්‍යාධි, මරණ, ශෝක, පරිදේව, දුක්ඛ, දෝමනස්ස, උපායාස, රිසිදෑ නොලැබීම හා මුළු පඤ්චස්ඛන්ධයම අයත් බව සැරියුත් මා හිමි ප්‍රකාශ කළහ. සත්ත්වයන් උපත ලබන ඒ ඒ සත්ව නිකායවල සත්ත්වා වාසවල ඉපදීම සම්බන්ධයන්ගේ පහළවීම ජාතියයි. සත්ත්වයාගේ නැවත නැවත ඉපදීම සංසාරයේ ජරා දුක විස්තර කරමින් වදාරනව ඒ ඒ සත්ත්වයන් උපන් උපන් ලෝකවලදී පඤ්චස්කන්ධයාගේ දිරායාම, කැඩීයාම, මෝරායාම, පැසීම, සිරුර රැළි ගැසීම, ආයුෂ පිරිහීම, චක්ෂුරාදී ඉඳුරන් මුහුකුරායාම, ජරාවයි. මරණ නම් ඒ ඒ සත්ත්වයන් ඒ සත්ත්ව නිකායෙන් චුත වීම, චුතවන ලක්ෂණ, සිරුරේ බිඳී යාම, අතුරු දන්වීම, මාරයාගේ වසඟයට පත්වීම මරණය, හෙවත් ප්‍රාණය නිරුද්ධවීම, කාලක්‍රියාව, ස්කන්ධයන්ගේ බිඳීම, සිරුර බැහැර කිරීම, මරණය බව සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ පැහැදිලි කර දුන්හ. ශෝකය නම් ඇවැත්නි, නොයෙක් නොයෙක් විපත්වලට භාජනය වූ හා නානා දුක්වලට භාජනය වූ ඔහුගේ ශෝකය, ශෝක කිරීම, ශෝක කරන බව සිතු තුළ ඇතිවන ශෝකය වඩ වඩාත් සිතක් ඇතිවන ශෝකය උන්වහන්සේ විස්තර කළහ. පරිදේව දුක විස්තර කරමින් වදාරනව. විවිධ විපත්තිවලට පත් වූ විවිධ දුක් දොම්නස්වලින් පෙළෙන්නහුගේ විලාපකීම, විලාප දිදී හැඬීම එසේ හැඬීම පරිදේවයයි වදාළහ. දුක්ඛ යන්න විස්තර කරන සැරියුත් මා හිමියෝ ඇවැත්නි, කිසියම් කායික දුකක්, කායික අසහනයක්, නුරුස්සන බවක්, කිසියම්, වින්දනයක් අප පිළිබඳ දුකක් වේ නම්, අමිහිරි වින්දනයකි. එය දුකකි. දොම්නස නම් චෛතසික දුකයි. එනම් සිතේ හටගන්නා අමිහිරි වේදනාවයි. සිත සමඟ බැඳුණු දුකයි. නොමිහිරි වින්දනය දොම්නසයි. උපායාශය නම් විවිධ ව්‍යසනයන්ට ගොදුරු වූ විවිධ දුක් ගැහැටවලට භාජන වූ පුද්ගලයාගේ දැඩි උත්සාහය, දැඩි ජීවිත භාවය දැඩි වෙහෙසකර බව, දැඩි පීඩාකාරී බව උපායාශ යයි. ඇවැත්නි, කැමැති දෑ නො ලැබීම නම් දුක කුමක්ද උපත ස්භාවකොට ඇති සත්වයන්ට මේ බඳු ආශාවන් උපදිනව. ඒ කාන්තයෙන්ම අපට උපතක් නොවේවා. ඒකාන්තයෙන්ම අපට උපතක් නොයේවා. ඒකාන්තයෙන්ම උපතක් නොයේවා මේ ආශාවන් නො පැමිණෙනවා යයි සිතුවාට කවදාවත් නොලැබේ. දරුවන් ඉර හඳ ඉල්ලන්නාක් වැනිය මෙයද දුකකි. ඇවැත්නි, ජරාව ස්වභාව කොට ඇති සත්ත්වයන්ට මෙබඳු ආශාවන් උපදියි. එනම් අනේ! අපි ඒකාන්තයෙන්ම ජරාවෙන් පෙලෙන්නෝ නොවෙත්වා. ඒකානත්යෙන්ම අප කරා ජරාව නො පැමිණේවා. මේ ආශාවට නො පැමිණේවා. මෙය ද කැමැති දෑ නොලැබී යාම නිසා ඇතිවන දුකකි. රෝගීවීම ස්වභාව, කොට ඇති සත්ත්වයන්ට මෙබඳු ආශාවක් උපදිනවා. අනේ අපි රෝගීවීම ස්වභාව කොට ඇත්තේ නො වෙමුවා, අප කරා ව්‍යාධිය නොපැමිණේවා. මේ ආශාව මුදුන් පත් නොවීම නිසා කැමැති දෑ නො ලැබීමේ දුක හටගන්නව. මරණ ධර්මය ද එසේමය. එය දශාව ඉටු නොවීමෙන් ඇතිවන දුකකි. ශෝක, පරිදේව, දුක්ඛ, දොම්නස්ස, උපායාස බහුල කොට ඇති සත්ත්වයන්ට ඒවා අපවෙත නො පැමිණේවායි සිතුනට ඒවා අප වෙත ඒකාන්තයෙන්ම පැමිණෙන නිසා ඉච්ඡා භංගත්වයෙන් (කැමැති දෑ නො ලැබීමෙන්) උපදින දුක්ඛයෝය. අවසනට පඤ්ච උපාදානස්කන්ධය විස්තර කරන සැරියුත් හාමුදුරුවෝ රූප, වේදනා, සඤ්ඤා, සංඛාර, විඤ්ඤාණ යන උපාදාන ස්කන්ධ පහම එකටගෙන ඒ උපාදාන පහම දුක්ඛාර්ය සත්‍යය බව සැරියුත් හාමුදුරුවො වදාළහ. මෙහිදී උපාදාන යන ධර්ම පදය සාමාන්‍යයෙන් අප වටහාගත යුතුව ඇත. උපාදාන නම් සිතටගත් අරමුණ අත් නොහැර තදින් අල්ලා ගැනීමයි. නයා මැඩියකු ඩැහැගත්තා මෙනි. එනම් රූපපාදාන වෙදනුපාදාන, සඤ්ඤාපාදාන, සංඛාරූපදාන විඤ්ඤාණුපාදාන යන ස්කන්ධ පස කාම, දිට්ඨි, සීලබ්බත, අත්තවාද වශයෙන් අල්ලා ගැනීම උපාදානයයි. 

මේ හතරට විෂය ව පඤ්චස්කන්ධය උපාදාන ස්ඛන්ධයයි. එනම් ස්කන්ධ පඤ්චකයයි. නාම, රූප, අරූප යන භවචක්‍රයට අයත් මේ රූප වේදනාදී පස පඤ්චුපාදානස්ඛන්ධයයි.

දුක්ඛ සත්‍යය විස්තර කරන විසුද්ධි මාර්ගය දුක්ඛ නම් පිළිකුල් කටයුතු (දූ) හිස් (ඛ) වූවකි. ඒ අනුව ධුව, ස්ථිර, සුඛ (සැප) සුබ (යහපත්) ආත්ම (ස්ථිර ජීවයක්) යන මේ කරුණුවලින් තොර හෙවත් හිස් යන තේරුම දෙයි. එනම් දුක්ඛ නම් පිළිකුල් කටයුතු හිස් (තුච්ඡ) තත්ත්වයකි. සමුදය සත්‍යය දුක් ඉපදීමට හේතුවයි. නිරෝධ සත්‍යය නම් දුක් නූපදීමට ක්‍රියා කිරීමයි. මාර්ග සත්‍යය නම් දුක් නිරුද්ධ කිරීමට හෙවත් නිර්වාණය කරා පැමිණීමට පුරණ ප්‍රතිපත්ති යයි. චතුරාර්ය සත්‍යය තුනක්ම දුක් නිරුද්ධ කිරීමේ ප්‍රතිපත්තියයි. මේ සතර බුද්ධාදී ආර්යයන් ප්‍රතිවේධ කරන හෙයින් ආර්යය සත්‍යය නමින් හැඳින් වේ. අරියෙහි පටිච්ඡ්ජි තබ්බානි සච්චානි අරියසච්චානි යි කීයේ ඒ බවයි. ඉමෙසං ඛො භික්ඛවේ චතුන්නං අරිය සච්චානං අභිසම්බුද්ධත්තා තථාගතො අරහං සම්මා සම්බුද්ධො අරියොති වුච්චති’ යන්නෙන් කියන්නේ ද මහණෙනි, මේ චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කළ හෙයින් තථාගතයන් වහන්සේට ආර්ය යයි කියති. යනුයි. දුක්ඛ සත්‍යයෙහි කෘත්‍යය සත්වයා පෙළීමයි. දුක යන ස්වභාවය ඇති දෙයකි. නො වෙනස් වන තත්ත්වයකි. ගිනි දැල්වෙන දර, තෘණ, ගොම ආදී ද්‍රව්‍යවලින් හටගත් ගින්නෙහි උෂ්ණත්වය වෙනසක් නැතිව එකසේ පවති. එමෙන් ලෝක සත්ත්වයන්ගේ ජාති, ජරා, මරණ යන ස්වභාවයක් මනුෂ්‍යන්ගේ කෙලින් ගමන් කිරීම, තිරිසනුන්ගේ හරහට ගමන් කිරීම යන මෙම ස්වභාවයන් මුළු ලොවම එක සමානව පවතින්නාක් මෙනි. අවිපරීත ස්වාභවය සථ්‍යාර්ථය එසේ මැයි. මේ ලක්ෂණ චතුරාර්ය සත්‍යයට පොදුයි.

සත්ත්වයාගේ මව්කුස උපත ගවරවල උපදින පණුවකු මෙනි. දශමසක් ඒ පිළිකුල් කුසැ වසයි. මවට මොන හිරිහැරයක් වුවත් කුස තුළ වකුටුව සිටින දරුවාද අපමණ දුකට පත්වේ. මව සිහිල් පැන් බීවොත් දරුවා සීත නරකයෙහි වැටුනා සේ දුකට පත්වෙයි. උණුපැන් බීවොත් දරුවා අඟුරු වෑස්සකින් වටවූවා සේ දුකට පත්වෙයි. උපදින්නේද ජීවිතයත් මරණයත් අතර අවිනිශ්චිත මහා දුකකිනි. ජරාව නම් දත් වැටීම, කෙස් පැසීම ආදිය ප්‍රකට ජරාවයි. සිරුර ඇතුළත දුර්වලවීම අප්‍රකට ජරාවයි. මරණ දුක නම් එක භවයක උපන් ජීවිතයාගේ බිඳීයාමයි.

සෝකය නම් ඥාතිව්‍යසනාදියෙන් හිතේ උපදින තැවීමයි. දැවීමයි. තමා කළ නොකළ සුසිරිත් දුසිරිත් ගැන තැවීමක් ශෝකයයි. පරිදේව නම් ඥාතී ආදී හිතවතුන්ගේ විනාශය නිසා විලාප නගා හැඬීමයි. දුක්ඛ නම් නායික දුක්ඛ, කායික ආබාධ හා මානසික නොඉවසීම් දුක්ඛයි. දොමනස්ස නම් කිසියම් කරුණක් මුල්කරගෙන සිතේ ඇතිවන දොම්නසයි. මෙහි දී හිසේ පපුවේ අත්ගසාගෙන වැළපීම, ජීවිත විනාශ කර ගැනීමාදී ව්‍යසනයකට පත්වේ. මෙය දොම්නස යනුවෙන්ද හැඳින්විය හැකියි. උපායාස නම් ඤාතිවාසනාදියෙන් ඇතිවන සීමාරහිත දුක් නිසා උපදින ද්වේශ යයි. සිතේ දැවීමක් මෙහි දී ඇතිවේ. මේ අනුව මඳ ගින්නෙන් බඳුනක් තුළ පැසීම වැනියි ශෝකය. තද ගින්නෙන් පැසෙන දෑ බඳුනෙන් පිටට උතුරා යාම මෙනි, පරිදේවය. උතුරා ගිය දැයෙන් බඳුන තුළ ඉතිරි ව බඳුන තුළ පැහී පැහී තිබෙන දෑය මෙහි උපායාශය. අපි‍්‍රය සම්ප්‍රයෝගය නම් තමාගේ සිත සතුටු නොවන අපි‍්‍රය පුද්ගලයන් හා එක්ව විසීම අපි‍්‍රය සමීපයෝග දුකයි. පි‍්‍රය විප්‍රයෝග දුක නම් තමාට මනාප වස්තූන්ගෙන් හෝ මනාප සත්ත්වයන්ගෙන් වෙන්වීම පි‍්‍රය විප්‍රයෝග දුක්ඛ යයි. ඉච්ඡා විඝාත දුක්ඛය නම් අනේ! මම නූපන්නෙමි නම් කොපමණ හොඳ ද අනේ මට අහසින් පියාඹන්න පුළුවන් නම් කොපමණ පහසුද යනාදී වශයෙන් කවරදාකවත් නොලැබිය යමක් ගැන පතනව නම් එය ඉච්ඡා විඝාත හෙවත් නොලැබියහැකි දෑ පැතීමෙන් උපදින දුකයි. අවසාන වශයෙන් පඤ්ච උපාදානස්ඛන්ධය ම එකට බැඳී තිබෙන බැවින් සංක්ෂේප වශයෙන් දුක් බව බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළහ. දරට ගින්දර මෙන් අවි පහරට ඉලක්කය මෙන් පාත්‍යාදී දුක්වලට මුළු පඤ්චස්ඛන්ධයම ගොදුරු වේ. ‘සංඛිත්තෙන පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා දුක්ඛා’යි බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළේ සියලු ම කාම රූප අරූප යන ත්‍රිවිධ ලෝකවාසී සත්වයින්ම ස්වභාවයෙන් මේ මහා දුකට හසු වී සිටින බවයි. එහෙයින් ඔබ අප හැමෝම මේ පරම සත්‍යය වටහා ගෙන සදහටම මිදීමේ බුදුන් වදාළ නිවන් මඟට යොමු වන්න අධිෂ්ඨාන කර ගනිත්වා. ධම්මො භවෙ රක්ඛති ධම්මචාරී.

¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤