නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
පූජ්‍ය මැල්සිරිපුර ධම්මකුසල හිමි
යම් අයෙකුට මාර්ගඵල අවබෝධ කරගැනීමට අවශ්‍ය නම්, ධර්මය අවබෝධ කරගත් කල්‍යාණ මිත්‍රයන් වහන්සේ නමක්‌ මුණගැසී, ආර්ය මාර්ගය අසා දරාගෙන ඒ අනුව සිතා විමසා බැලිය යුතුය. එනම් මෙහි ප්‍රධාන කාරණා දෙකක්‌ අන්තර්ගතය. එනම් කල්‍යාණ මිත්‍ර ආශ්‍රය සහ යෝනිසෝ මනසිකාරයයි. අද කල්‍යාණ මිත්‍රයා කවුද? යන්න සොයාගැනීම ගැටලුවක්‌ව පවතී. යම් අයෙක්‌ ප්‍රකාශ කරන ධර්මය තුළ යෝනිසෝ මනසිකාරය යෙදවීමෙන් තමාගේ රාග, ද්වේශ මෝහ ක්‌ෂය වනවා නම්, එම දේශකයා කල්‍යාණ මිත්‍රයෙකි. කල්‍යාණ මිත්‍රයා මාර්ගඵල අවබෝධය සඳහා ශ්‍රාවකයන්ට ධර්මය දේශනා කරයි. දැනට මාර්ගඵල අවබෝධ කරගෙන ඇති ආර්යයන් වහන්සේලාට ත්, අනාගත බුද්ධ ශාසනවල ශ්‍රාවකයන් වහන්සේලාටත් සහ විශේෂ හැකියාවක්‌ ඇති ගිහි පිංවතුන්ට ත් මාර්ගඵල අවබෝධය සඳහා ධර්මය දේශනා කිරීමේ හැකියාව ඇත. කොතරම් එම ධර්මය ඇසුවත් ඒ අනුව යෝනිසෝ මනසිකාරය හැසිරවීමට අපොහොසත් නම්, කිසිවිටක මාර්ගඵල අවබෝධ කළ නොහැක.
සද්ධානුසාරී පුද්ගලයාත් ධම්මානුසාරී පුද්ගලයාත් නිවන සාක්‌ෂාත් කරගන්නා ආකාර දෙකක්‌ ධර්මයේ දැක්‌වේ. එනම් ප්‍රඥා විමුක්‌තියෙන් නිවීම සහ උභතෝභාග විමුක්‌තියෙන් නිවීමයි. ප්‍රඥා විමුක්‌තිය යනු රූපාවචර ධ්‍යාන සතර දියුණුකර, ඇතිකරගත් උපේක්‌ෂාව පදනම් කරගෙන විදර්ශනා වඩා නිවන් දැකීමයි. උභතෝභාග විමුක්‌තිය යනු රූපාවචර මෙන්ම අරූපාවචර යන ධ්‍යාන කොටස්‌ දෙකම වඩවා නිවන් දැකීමයි.
බඹයක්‌ පමණ උසට ඇති මනස සහිත තමන්ගේ කය පිළිබඳව හෙවත් තම ජීවන පැවැත්ම පරීක්‌ෂා කිරීමෙන්, එම පැවැත්ම තුළ ඇත්තේ ජාති, ජරා, ව්‍යාධි, මරණ යනාදී දුක් සමූහයක්‌ බවත්, කොතන ඉපදුනත් දුක පවතින බව අවබෝධයෙන්, මෙම දුක් සහිත සංසාරයෙන් එගොඩ විය යුතු බවට තීරණයක්‌ තමන්ගේ අභ්‍යන්තරයෙන් සත්‍ය වශයෙන්ම එන පුද්ගලයාට පමණක් ලෝකෝත්තර නිර්වාණය කරා ගමන් කළ හැකිය. මෙහි දී එම පුද්ගලයාට ආකාරවතී සද්ධාවක්‌ ඇතිවේ. එනම් බුදු පියාණන් වහන්සේගේ ගුණ, ධර්මය තුළින් දැකගෙන ලෝකය අතහැර නිර්වාණය කරා පැහැදීමයි. ඉන්පසු මොහු සීලයක පිහිටා කටයුතු කළ යුතුය. සියලු පව් අතහරිමින් කුසල් කරමින් සිත පිරිසිදු කර ගැනීම, යන සියලු බුදුවරයන්ගේ අනුශාසනාවට අනුව ආර්ය සීලයේ කටයුතු කිරීමට උත්සාහ කළ යුතුය. සියලු පව් අතහැරීම එකවර කළ නොහැක්‌කකි. මේ සඳහා වැඩපිළිවෙලක්‌ ඇත. එනම් කැළයකට, ගසක්‌ මුලකට හෝ ශුන්‍යාගාරයකට ගොස්‌ වාඩිවී නිශ්ශබ්ද වූ විට කයෙන් සිදුවන වැරදි සහ වචනයෙන් සිදු වන වැරදි යටපත් වේ. නමුත් සිතෙන් සිදුවන වැරදි ඇත. එම වැරදිත් මඟහරවා ගැනීමට රාග, දෝස, මෝහ යටපත් වන අරමුණක් හෙවත් ඇලීම්-ගැටීම් නැති අරමුණක සිහිය පිහිටුවා ගත් විට සිත උපේක්‌ෂා තත්ත්වයට පත්කරගත හැකිය. එනම් ආනාපාන වැනි අරමුණක් ගෙන කාමයන්ගෙන් සහ අකුසලයන්ගෙන් වෙන්වූ පංච නීවරණ යටපත් කරගෙන, පිළිවෙළින් පළමු, දෙවැනි, තෙවැනි සහ හතරවැනි ධ්‍යාන ඇතිකරගෙන උපේක්‌ෂාවට පත්විය හැකිය.
උපේක්‌ඛා සිතෙන් සද්ධර්මය අවබෝධ කරගත යුතුය. සද්ධර්මය යනු සත්‍යයයි. මෙම සත්‍ය දැකීමට සාමාන්‍ය සිතකට නොහැක. එනම් ඇත්ත ඇතිසැටියෙන් අවබෝධ කර ගැනීමේ නුවණ හෙවත් යථාභූත ඥානය ඇතිකර ගැනීමට සිත ඇලීම් ගැටීම් අවම කර ගනිමින් ඉහත ලෙස සිත උපෙක්‌ඛා ස්‌වභාවයකට පත්කරගත යුතුය. එම උපෙක්‌ඛාව පදනම් කරගෙන ජීවන පැවැත්ම හෙවත් කයේ සහ සිතේ ක්‍රියාකාරිත්වය, එනම් නාම-රූප ක්‍රියාකාරිත්වය විමර්ශනය කළ යුතුය. මෙය විදර්ශනා කිරීම ලෙස ධර්මයේ හඳුන්වයි.
කයේ යථාර්ථය හෙවත් රූපයේ යථාර්ථය අවබෝධයෙන් රූපය ප්‍රතික්‌ෂේප කළ හැකිය. රූපය ප්‍රතික්‌ෂේප කිරීමට ධාතු මනසිකාරය, පටික්‌කූල මනසිකාරය, නවසීවතිකය , ආහාරයේ පටික්‌කූල සංඥා යනාදී කර්මස්‌ථාන භාවිත කළ හැකිය. මේ තුළින් රූපය පිළිසිඳ දැකගෙන, එය ප්‍රතික්‌ෂේප කළ හැකිය. සතිපට්‌ඨානයේ කායානුපස්‌සනාව යොදාගන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන් රූපයට පහර ගැසීම සදහාය.
රූපය විදර්ශනා නුවණින් බැලූ පසු, සිත විනිවිද දැකිය යුතුය. එහිදී සිතක අන්තර්ගතය පිළිබද අවබෝධය ඉතා වැදගත් වේ. ආධ්‍යාත්මික රූප සහ බාහිර රූප සම්බන්ධ වන විට විඤ්ඤාණය නාම ධර්ම සමූහයක්‌ සමඟ හටගෙන ක්‍රියාත්මක වීම සිතක්‌ ලෙස හැඳින්වේ. එනම් මෙම සිත තුළ ඇත්තේ විඤ්ඤාණ-නාම-රූප ක්‍රියාකාරිත්වයකි. විඤ්ඤාණය යනු දැනුවත්භාවය නමැති ශක්‌තිය හෙවත් ධාතුවයි. එහි සතෙක්‌ පුද්ගලයෙක්‌ මමෙක්‌ නැත. නාම ධර්ම යනු චෛතසික සමූහයකි. එහිද සතෙක්‌ පුද්ගයෙක්‌ මමෙක්‌ නැත. රූප යනු ධාතු හතරකින් සෑදුණු දෙයකි. එහිද සතෙක්‌ පුද්ගලයෙක්‌ මමෙක්‌ නැත. රූප බලනවා, ශබ්ද අහනවා, ගඳ සුවඳ විඳිනවා, රස විඳිනවා, කායික පහස ලබනවා, යනවා, එනවා, කනවා, බොනවා, සිතනවා යනා දී සෑම සිතකම ඇත්තේ මෙම විඤ්ඤාණ නාම රූප ක්‍රියාකාරිත්වයයි. එය ස්‌වභාව ධර්මයේ සිදුවීමකි. ක්‍රියාකාරිත්වයක්‌ පැවතුණත් එය කරන්නෙක්‌ නොමැත. නමුත් පුද්ගලයාගේ අවිද්‍යාව සහ තණ්‌හාව නිසා මෙම ක්‍රියාකාරිත්වයට, තමන් කරන දෙයක්‌ ලෙස, පුද්ගලයෙක්‌ ආරෝපණය කරගැනීමෙන් සත්ත්වයා සංසාර දුක තුළ හිරවේ.
සිත තවත් පැතිකඩකින් විනිවිද දැකිය හැකිය. එනම් සෑම සිතකම පංච උපාදානස්‌කන්ධයක්‌ පවතින බවයි. එනම් රූප, වේදනා, සංඥා, සංඛාර, විඤ්ඤාණ යන ස්‌කන්ධ පහයි. මේවායේ සතුට සොයමින්, එය ප්‍රකාශ කරමින්, එහි බැසගැනීමක්‌ ඇතිවන විට ඒවා උපාදානය වේ. සෑම සිතකම පංච උපාදානස්‌කන්ධයේ ක්‍රියාකාරිත්වය සිදුවේ. සිතක්‌ ඇතිවන විට ස්‌පර්ශ වන ආධ්‍යාත්මික රූපත්, බාහිර රූපත් නිත්‍ය, සුඛ, ආත්ම වශයෙන් ගනී නම්, රූපය උපාදානය වේ. උපාදානය වළක්‌වා ගැනීමට නම්, ධාතු හතරකින් සෑදුණු රූපය පෙනගොඩක්‌ මෙන් බිඳෙන බව අවබෝධ කළ යුතුය. එමෙන්ම ස්‌පර්ෂයෙන් හටගන්නා මනාප සුඛ වේදනා, අමනාප දුක්‌ඛ වේදනා සහ උපේක්‌ෂා සහගත වේදනා දිය බුබුළක්‌ මෙන් ඇතිවී නැතිවී යන බව අවබෝධයෙන්, වේදනාව උපාදානය නොකර ගත හැකිය. එමෙන්ම ස්‌පර්ශයෙන් ඇතිවන සංඥා හෙවත් හදුනාගැනීම් මිරිඟුවක්‌ ලෙස දකිමින්, සංඥාව උපාදානය වළකාගත හැකිය. ස්‌පර්ෂයෙන් ඇතිවන වේදනා සහ සංඥාවලට අගයක්‌ ලබා දී ඇතිකරගන්නා සංස්‌කාර කෙසෙල් කඳක්‌ මෙන් අරටුවක්‌ නැති හිස්‌ දෙයක්‌ බව අවබෝධයෙන්, සංඛාර උපාදානය නොකර ගත හැකිය. එමෙන්ම රූප, වේදනා, සංඥා, සංඛාර යන හිස්‌ දේවල් දැනුවත් වූ ශක්‌තිය හෙවත් විඤ්ඤාණය ද මායාවක්‌ බව අවබෝධයෙන් විඤ්ඤාණය උපාදානයෙන් වළක්‌වාගත හැකිය.
එමෙන්ම මෙසේ උපාදානය වළක්‌වා ගැනීමට පටිච්ච සමුප්පාදයට අනුව හේතු-ඵල සම්බන්ධය ද අවබෝධ කළ යුතුය. වර්තමානයේ තමන් සිදුකරන සෑම ක්‍රියාකාරිත්වයක්‌ම හේතු-ප්‍රත්‍ය අනුව සිදුවන්නකි. උදාහරණයක්‌ ලෙස සළායතන ක්‍රියාත්මක වීම ඵලයකි. එයට ප්‍රත්‍ය වන්නේ විඤ්ඤාණ-නාම-රූප ක්‍රියාකාරිත්වයයි. හේතුව අනිත්‍ය, දුක්‌ඛ, අනාත්ම දෙයක්‌ නම්, ඵලයද අනිත්‍ය, දුක්‌ඛ, අනාත්ම දෙයකි. මෙලෙස සෑම සිතක්‌ ළඟකදීම යෝනිසෝ මනසිකාරය පැවැත්වුවහොත් ඵස්‌ස නිරෝධයෙන්, භව නිරෝධ කළ හැකිය.
එමෙන්ම සෑම සිතකම පවත්නා පංච උපාදානස්‌කන්ධය අනිත්‍ය, දුක්‌ඛ, අනාත්ම වශයෙන් දකී නම්, එම සිත් උපාදානයෙන් වළක්‌වාගත හැකිය. තවද මෙම සිත හෙවත් පංච උපාදානස්‌කන්ධය වේගයෙන් ඇතිවන-නැතිවන ස්‌වාහාවික ක්‍රියාදාමයක්‌ බව අවබෝධයෙන්, උදය-ව්‍යය ඇතුළු නවමහ විදර්ශනා ඤාණ වැඩී යයි. එම ඤාණ පරිපූර්ණ වීම යනු සත්තිස්‌ බෝධිපාක්‌ෂික ධර්ම මාර්ග ඵලයකට අවශ්‍ය ලෙස වැඩීමයි. අනුලෝම ඥානයෙන් පසුව ඇතිවන ගෝත්‍රභූ ඤාණයෙන් ලෞකික ගෝත්‍රය ඉක්‌මවා ලෝකෝත්තර ගෝත්‍රයට පත් වේ. හරියට වැවක වතුර පිරුණු පසු වාන් දමනවා සේ පුද්ගලයා නිවනට ගසාගෙන යයි. මෙහිදී ඔහුට කිසිවක්‌ කළ නොහැක. අවබෝධ වූ ධර්මයේ ශක්‌තිය සියල්ල සිදුකරයි. මෙහිදී සිදුවන්නේ පංච උපාදානස්‌කන්ධය, අනිත්‍ය වශයෙන් දැකීමෙන් අනිමිත්ත ෙච්තෝ විමුක්‌තිය තුළින් හෝ පංච උපාදානස්‌කන්ධය, දුක්‌ඛ වශයෙන් දැකීමෙන් අප්පහිත ෙච්තෝ විමුක්‌තිය තුළින් හෝ පංච උපාදානස්‌කන්ධය, අනාත්ම වශයෙන් අවබෝධයෙන් ශුන්‍යතා ෙච්තෝ විමුක්‌තිය තුළින් හෝ නිර්වාණය සාක්‌ෂාත් වීමයි. එහි දී වැවක පිටාර ජලය පහළට ඇදී යන්නා සේ බෝධිපාක්‌ෂික ධර්මවල ශක්‌තියෙන් සිත නිවනට යොමුකරයි. මෙලෙස චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධයෙන් සිදුවන විඤ්ඤාණ-නාම-රූප නිරෝධය 'නිබ්බාණං පරමං සුඛං' යන ධර්මතාව ප්‍රත්‍යක්‌ෂ කළ හැකිය. මෙය සෝතාපන්න, සකදාගාමී, අනාගාමී සහ අරහත් මාර්ගඵලයන් ලබන සෑම අවස්‌ථාවකදීම අත්විඳිය යුතුය.
සෑම කඩඉමකදීම තමන්ගේ ජීවිතය වෙනස්‌ කරයි. සංයෝජන ප්‍රහීණ කළ බව වැටහේ. හරියට ඇවිළෙන්නට දර නැති ගිනිගොඩක්‌ මෙන්, ක්‍රමයෙන් නිවෙන්නට පටන් ගනී. සෝතාපන්න උත්තමයා සක්‌කාය දිට්‌ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බත පරාමාස යන සංයෝජන තුන සම්පූර්ණයෙන් ප්‍රහාණය කර, සතර අපායෙන් සදහටම අතමිදී, උපරිම ආත්මභාව හතකදී නිවන් දකී. සකදාගමී උත්තමයා කාමරාග, පටිඝ අඩක්‌ ප්‍රහාණය කර එක්‌වරක්‌ කාම ලෝකයට විත් පිරිනිවෙයි. අනාගාමී උත්තමයා කාමරාග, පටිඝ සම්පූර්ණයෙන්ම ප්‍රහාණය කර, ශුද්ධාවාස බ්‍රහ්ම ලෝක වල උත්පත්තිය ලබා එහිදීම පිරිනිවෙයි. රහතන් වහන්සේ සියලු සංයෝජන බිද, මෙම ආත්මයේදීම පිරිනිවෙයි.
උභතෝභාග විමුක්‌තියේ දී සිදුවන්නේ රූපය පිළිබඳ ඇතිකරගත් නානත්ව රූප සංඥා උපෙක්‌ඛාව, ඒකත්ව සංඥා උපේක්‌ඛාවන් බවට පත්කර ගනී. එනම් රූපය සම්පූර්ණයෙන්ම අතහැරීමෙන් ඇතිවන හිස්‌ ස්‌වභාවය හෙවත් ආකාසානඤ්ඤායතනය, රූපයත් ආකාසයත් දැනුවත් වූ විඤ්ඤාණ ධාතුව තුළ හෙවත් විඤ්ඤාණඤ්චායතනය, සංඥා ප්‍රතික්‌ෂේප කිරීමෙන් ඇතිවන ආකිඤ්චඤ්ඤායතනය සහ සංඥාවක්‌ නැත කියාත් සංඥාවක්‌ ඇති බැවින්, සංඥාවක්‌ ඇත්තෙත් නැත නැත්තේත් නැත යන අවබෝධයෙන් ඇතිවන නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනය යන අරූප ධ්‍යාන ඇතිකර ගනී. එහි ආකිඤ්චඤ්ඤායතනයේදී ත්‍රිලක්‌ෂණය මෙනෙහි කිරීමෙන් ඉහත ආකාරයෙන්ම නිවිය හැකිය. එනම් මෙහිදී සිදුවන්නේ අකිඤ්චඤ්ඤායතනය, අනිත්‍ය වශයෙන් දැකීමෙන් අනිමිත්ත ෙච්තෝ විමුක්‌තිය තුළින් හෝ අකිඤ්චඤ්ඤායතනය, දුක්‌ඛ වශයෙන් දැකීමෙන් අප්පාහිත ෙච්තෝ විමුක්‌තිය තුළින් හෝ අකිඤ්චඤ්ඤායතනය, අනාත්ම වශයෙන් අවබෝධයෙන් ශූන්‍යතා ෙච්තෝ විමුක්‌තිය තුළින් හෝ නිර්වාණය සාක්‌ෂාත් වීමයි.
නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනයේදී අලුතෙන් සංස්‌කාර සෑදීමක්‌ නොමැත. සාදාගත් සංස්‌කාරය පවත්වාගෙන යයි. එහි සංඥාව ඉතා සියුම්ය. අවබෝධය ඇති අය මෙම සංඥාවත් අතහැරීමට දක්‌ෂ වේ. නමුත් අතහරින වෙලාවක්‌ කිව නොහැක. එහිදී සංඥා වේදයිත නිරෝධය හෙවත් නිරෝධ සමාපත්තියට පත්වේ. දෙවැනි ධ්‍යානයේ දී වචී සංස්‌කාර සංසිඳී ඇත. හතරවැනි ධ්‍යානයේ දී කාය සංඛාර සංසිඳේ. ඉතිරිව ඇති වේදනා,සංඥා හෙවත් චිත්ත සංඛාරද සංඥාව අතහැරීමත් සමගම සංසිදේ. නිරෝධ සමාපත්තියේ දී වේදනා සංඥා පිළිබඳ දැනීමක්‌ නොමැත. නිරෝධ සමාපත්තිය යනු ලෝකය තුළ ඇතිකර ගත හැකි උත්තරීතර තත්ත්වයයි. එය ලෝකෝත්තර සිතක්‌ නොවේ. මාර්ගඵල සහ ඵලසමාපත්ති සිත් ලෝකෝත්තර සිත් වේ. ඵලසමාපත්ති සිතක දී වේදනා සංඥා දැනුවත් වුවද ඊට ප්‍රතිචාර නොදක්‌වයි.
බුද්ධ ශාසනය තවම බබළයි. නැවත මිය යාමට පෙර ප්‍රමාද නොවී අත්විඳින්න. තර්ක නැත, මායා නැත, නිදහස්‌ මනසකින් අවබෝධ කරගන්න.
¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤
