නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ
තෙමඟුල සිහි කෙරෙමි.
චත්තාරි මානි භික්‌ඛවේ සංගහං වත්ථුනි කථමානි දානං පෙයායවඡ්ජං අත්ථ චරියායං සමානත්ථතා ඉමානි භික්‌ඛවේ චත්තාරි සංගහ වත්ථුනි, අංගුත්තර නිකායේ සඳහන් වන මේ සතර සංග්‍රහ වස්‌තුන්ගෙන් එකක්‌ වන සමානාත්මතාව පිළිබඳව පරීක්‍ෂා කරන්නෙකුට බුදුරදුන්ගේ තිබෙන උදාර ගුණය, පොදු සාමූහික වැදගත්කම මනාව පැහැදිලි වේ. ලෝකයේ ජීවත්වන තිබෙන, පවතින දැ හැම එකක්‌ අතුරින් ජීවත්වන මනුෂ්‍යයා පමණක් මේ සමානාත්මතා ධර්මය අනුව වර්ග කිරීම අපහසු බව බුදුරදුන් වා සෙට්‌ඨ සූත්‍රයේදී දේශනා කළ සේක. නමුත් එකල ඉන්දීය සමාජයේ බ්‍රාහ්මණ සභ්‍යත්වය මත පදනම් වී තිබුණු බ්‍රාහ්මණ ඉගැන්වීම් අතරින් ක්‌ෂත්‍රිය, බ්‍රාහ්මණ, වෛශ්‍ය, ශුද්‍ර යෑයි මනුෂයන් බෙදීමක්‌ විය.
ඒ ඒ කුලයන්ට, ඒ ඒ මනුෂ්‍යයන්ට සමාජ රැකියා හැර අසීමිත නිදහස භුක්‌ති විඳීමට ඉඩ නොලැබුණු බව පැහැදිලි කරුණකි. මෙවැනි ඒකාධිපතිsත්වය මත නැගී එන ඊර්ෂ්‍යාව, ක්‍රෝධය, මාන්නය වැනි සංකීර්ණ හැඟීම් වලින් වෙළුණු බ්‍රාහ්මණ සමාජය කෙරෙහි බුදුරජාණන් වහන්සේට මුහුණ දෙන්නට සිදුවිය. එසේම බමුණන් සමඟ වාද කරන්නටද සිදුවිය. උන්වහන්සේ අසාධාරණ අකටයුතු සමාජ බැමි සුනුවිසුණු කරමින් සමානාත්මතා තානි සමාන සුඛ දුක්‌ඛ භාවෝ චත්තාරෝ වණ්‌න සමාගමං යයි අභීතව ප්‍රකාශ කළ සේක.
මනුෂ්‍යයෙක්‌ වශයෙන් උප්පත්තිය ලැබූ සෑම පුද්ගලයකුටම සමාන සුඛ දුක්‌ඛ වන්නේය. එහෙයින් මේ වර්ග යෑයි මනුෂ්‍යයා බේදීමට තරම් ශක්‌තියක්‌ නැතැයි වදාළ බුදුරජාණන් වහන්සේ සමානාත්මතාවය පැහැදිලි කළ සේක. ජාති වශයෙන් මනුෂ්‍යයා වර්ග කරන්නට අපහසුය. කොටසක්‌ පූර්ණ නිදහස ලබන්නත් තවත් කොටසක්‌ සමාජ නීති රීතිවලින් බැඳ දමන්නටත් ඇති නියමයක්‌ නැත. එහෙයින් බුදුරජුන් ඇති කළ සංඝ සමාජයෙන් හා මෙහෙනි සස්‌නෙන් මුළු ලොවටම සමානාත්මතාවය යනු කුමක්‌දැයි පැහැදිලි කළ සේක.
කාන්තාව පිළිකුල් කොට තැකූ බ්‍රාහ්මණ සමාජය ඉදිරියට එන්නට තරම් අවකාශයක්‌ නැති කළේය. නමුත් බුදුන් වහන්සේ කාන්තාව මෙහෙනි සසුනට ඇතුළු කිරීමෙන් පුරුෂයකුට තිබෙන හැම වරප්‍රසාදයක්‌ම නිදහසක්‌ම භුක්‌ති විඳීමට ඉඩ ලබා දේශනා කළ බව අංගුත්තර නිකායේ "තික" නිපාතයේ සටහන් වී ඇත. එනම් මා අනුස්‌සවේන, මා පරම්පරාය. මා ඉතිකිරාය. මා පිටක සම්පදානෙන, මා තක්‌ක හේතු, මා ණය හේතු, මා ආකාර, පරවිතක්‌ක යෙන, මාදිත්ති, නිඡ්ජාන කත්තීය, මා භග්ග, රූපකාය, මා සමනේ නොගරුති.
අනුශ්‍රව කථාවෙන් පරම්පරා කථාවෙන් මෙය මෙසේ යෑයි සිතමින් පිටක පාලියට සමාන යෑයිද කියමින් තර්කයට ගෝචර යෑයි සිතමින් න්‍යායට ගෝචර යෑයි සිතමින්, ආකාර පිරි විතර්කයට සුදුසු යෑයි සිතමින්, දෘෂ්ටියට සම යෑයි සිතමින්, පුද්ගලාභිවාදුන්හ. බ්‍රාහ්මණයකුට කිරි වතුරෙන් මුහුණ සෝදන්නට තරම් අප්‍රිය දර්ශනයක්‌ වූ කසළ ශෝධක සුනීත සෝපාක වැන්නන් සංඝ සමාජයට සම්බන්ධ කර ගැනීමෙන්ම සමානාත්මතාවය කුමක්‌දැයි බුදුරදුන් ප්‍රකටව පැහැදිලි කළ සේක.
බුදුරදුන් මනුෂ්‍යයාගේ සමානාත්මතාව 45 අවුරුද්දක්‌ මුළුල්ලේම පැහැදිලි කළ සේක. බුද්ධ පුත්‍රයන්ට, මහජන සිතසුව පිණිස ගම් නියම් ගම් බලා හැසිරෙන්න යෑයි වදාළ උන්වහන්සේ, තම ශ්‍රාවකයන්ට ධර්මය ව්‍යාප්ත කිරීමෙහිලා සීමිත මනුෂ්‍ය සමාජයක්‌, නියම කළේ නැත. ජාති, වර්ණ, දුප්පත්, පොහොසත් වශයෙන් නොතකා සෑම මනුෂ්‍ය ප්‍රාණියෙකුටම අර්ථය සඳහා හිත සුව පිණිස සුඛය සඳහා කටයුතු කරන්න යෑයි වදාළ සේක. උන්වහන්සේද දමනය කළ නොහැකි පුද්ගලයන් මෙල්ල කර විමුක්‌තිය ලබාගැනීමේ ශක්‌තිය තිබෙන සෑම පුද්ගලයන් සොයා ගම් නියම් ගම් කරා පාගමනින් වැඩ අවිද්‍යාව නමැති අන්ධකාරයේ ගිලෙන ලෝක සත්වයාට පිහිට වූ සේක. හුදෙක්‌ ඒ උන්වහන්සේගේ සමාන දයාව සමාන අනුකම්පාව නිසාය.
උන්වහන්සේ අවබෝධ කරගත් ධර්මය ප්‍රඥවන්තයන්ට පමණක් මිස මෝඩයන්ට අවබෝධ කර ගැනීමට බැරි බව දේශනා කළත් ඔහුටත් උත්සාහ ගතහොත් උසස්‌ ප්‍රතිඵල ගත හැකි බවද දේශනා කරමින් කිසිම කෙනකුට බලෙන් අවබෝධ කරන්නට මහන්සි නොගත් සේක. මහජනයාගේ නිදහස්‌ චින්තනයට ඉඩ දී නිශේධ ධර්ම දසයක්‌ දානය නිසා යෑයි සිතමින් මේ ශ්‍රමණ අපගේ ගුරුවරයා යෑයි සිතමින් මගේ ධර්මය මේ කරුණු අනුව කිසිසේත් නොපිළිගන්නා දේ දේශනා කොට සිතිමේ නිදහස සෑම කෙනකුටම පැවරීමෙන් සමානාත්මතා ධර්මය මත ප්‍රකට වන උන්වහන්සේගේ අනුත්තර ගුණය සමාන දයාව සමාන අනුකම්පාව ශ්‍රේෂ්ඨත්වය පැහැදිලි වන්නේය.
වතුරවිල හේමාලෝක හිමි
