නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
නාලන්දේ විමලවංශ නාහිමි
'සමනා මයං මහා රාජ - ධම්මරාජස්‌ස සාවකා
තමේව අනුකම්පාය - ජම්බුදීපා ඉධාගත '
ක්‍රි. පු. 253 දී දඹදිව ධර්මාශෝක පුත් මහා මහින්ද මහ රහතන් වහන්සේ ලක්‌දිව 'මිහින්තලාවට ' වැඩම කළ බව
ඉතිහාසයෙහි සඳහන් වෙයි. මිහින්තලය පුරාණයේ හඳුන්වා ඇත්තේ 'මිස්‌සක පරීබත ' යන නමිනි. මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ දූත පිරිස මෙහි වැඩම කර කාලයක් තිස්‌සේ වැඩ විසූ නිසා' මිහින්ද් - තලා ' ' මිහිඳු තලාව , මිහින් තලාව බවට පත්වී , වර්තමානයේ ' මිහින්තලේ ' යනුවෙන් භාවිත වන බව දැකිය හැක. මෙය ' ෙච්තිය පබ්බත ' යනුවෙන් ද හඳුන්වා ඇත. 'සුමන' සාමණේරයන් වහන්සේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දකුණු අකු ධාතුව සහ පාත්‍රා ධාතුව වැඩමවා ගෙන වුත් , මිහින්තලා පර්වතයේ තැන්පත් කළ බැවින් 'සෙයිගිරි', 'සෑගිරි' යන නම් ද භාවිතවී තිබෙන බව ,
'ඨපේසි ධාතුයෝ සබ්බා - ථෙරෝ තත්ථේව පබ්බතේ
මිස්‌සක පබ්බතං තස්‌මා - ආහු ෙච්තිය පබ්බතං' යනුවෙන් මහාවංසයේ ඒ බැව් සඳහන් වෙයි. මිහිඳු රහතන් වහන්සේගේ උපන් බිම වන්නේ උදේන රාජ්‍යයේ වර්තමානයේ සාංචිය නමින් හඳුන්වන ෙච්තියගිරි ප්‍රදේශයෙන් ය. ඒ අනුව මිහික්‌තලාව ෙච්තියගිරිය නමින් හැඳින් වූවා විය හැකි ය. ඇතැම් විට චෛත්‍යය කීපයක්‌ ගොඩ නංවා තිබෙන (ගිරි)
කන්දක්‌ නිසා ෙච්තියගිරි නාමය ව්‍යවහාර වන්නට ද ඇත. මහාචාර්ය පරණවිතාන ශූරීන් විසින් සොයා ගත් , ක්‍රි. පූ. පළමු වන ශත වර්ෂයට අයත් , මිහින්තලා සෙල් ලිපියකින් මිහිඳු හිමියන් මිහින්තලාවට වැඩිය බව සනාථ වෙයි.
එදින පොසොන් පොහොය දිනයක්‌ විය. පෙර දිග රට වල රජවරුන්ගේ සිරිතට අනුව , ලක්‌දිව දෙවනපෑතිස්‌ රජ තුමා සතළිස්‌ දහසක්‌ සෙනඟ පිsරිවරා මිහින්තලා පව්ව ප්‍රදේශයට මුව දඩයම් කිරීම පිණිස ගියේය. සිදුවූ බලාපොරොත්තු රහිත සිදුවීමක්‌ නිසා රජ තුමාට දඩ ක්‍රීඩාව නතර කිරීමට සිඳු විය . පර්වතය මුදුනෙන් ' තිස්‌ස තිස්‌ස ' යන හඬ ඇසීමෙන් රජ තුමා මොහොතකට තිගැස්‌සී ගියේ ය. එය නම් මිනිසකුගේ හඬක්‌ නොවිය හැකියි. රජුගේ නම කියා ආමන්ත්‍රණය කළ හැකි කිසිවකුත් තම රාජ්‍යය තුළ නොමැති බව රජ තුමා හොඳින් දැනගෙන සිටියේය. පර්වතින් මුදුනෙහි කසාවතින් බැබලුන , තේජාන්විත , මෙයට පෙර දැක නොමැති පුද්ගලයකු දැකීමෙන් පසු , ඔබ දෙවියෙක්‌ ද? යක්‌ෂයෙක්‌ද'යි විමසූ රජ තුමාට මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ ඉහත සඳහන් ගාථාව දේශනා කරමින් තමන් වහන්සේ ඇතුළු පිරිස හඳුන්වා දුන්හ.
එදා මිහිඳු හිමියන් දෙවන පෑතිස්‌ රජ තුමාට දේශනා කරන ලද චුල්ලහත්ථි
පදෝපම සූත්‍රයට අන්තර් ගත කරුණු වර්තමානයට පමණක් නොව , අනාගතයට ද එකසේ වැදගත් වෙයි.
ත්‍රිපිටකයට අයත් සූත්‍ර බොහෝ ගණනක්‌ තිබුණත් මෙම සූත්‍රයෙන්ම දහම් දෙසුවේ අද මෙන් නොව, එදා ලංකාව් වනාන්තර වල සුලභව ඇතුන් සිටිය නිසා විය හැකි ය. රජ තුමාට මංගල හස්‌ථි රාජයෙක්‌ සහ ඇත් හමුදාවක්‌ ද ඇත. ඇතා ජනතාවගේ ද ගෞරවය ආදරයට ලක්‌ වූ සතෙකි. එසේම අනෙක්‌ සතුන්ට වඩා විශාල පාසටහන් ඇතාට තිබෙයි. මෙම සියලු කරුණු සලකා ඇතකුගේ පාසටහන් උපමා කරමින් මිහිඳු හිමියන් දහම් දෙසන්නට ඇත. මෙම සූත්‍රයට අයත් වන්නේ ත්‍රිවිධ රත්නයේ ශ්‍රේෂ්ඨත්වය පිළිබඳ කරුණු රැසකි. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඡේතවනාරාමයෙහි වැඩ වසන සමයෙහි කොසොල් රජතුමාට ජානුස්‌සෝනි නම් පුරෝහිත බමුණෙක්‌ සිටියේ ය. මෙම බමුණා දිනක්‌ පෙරහරින් නරයේ සැරිසරන විට බුදුරදුන් හමුවට ගොස්‌ ආපසු පැමිණෙමින් සිටි 'පිලෝතික' පරිබ්‍රාජකයා මුණගැසී ආගිය තොරතුe විචාළේ ය. එවිට පිලෝතික පරිබ්‍රාජකයා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අප්‍රමාණ බුදු ගුණයන් වර්ණනා කළේ ය. එලෙස අනන්ත බුදු ගුණ වර්ණනා කරන්නේ කුමක්‌නිසාදැයි ජානුස්‌සෝනි බමුණා ඇසූ විට පිලෝතික කරුණු පැහැදිළි කරමින් මෙසේ ප්‍රකාශ කළේ ය.
ඇතුන් අල්ලන දක්‌ෂ පුද්ගලයකු වනාන්තරයකට ගොස්‌ , ඇතුන්ගේ විශාල පාද සටහන් දැක එම පාසටහන් විශාල හස්‌ථි රාජයාගේ ය'යි වටහා ගන්නාක්‌ මෙන් ' මම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඤාණ පද හතරක්‌ දැක ගත්තෙමි. එනම් ඉතා ප්‍රසිද්ධ ක්‌ෂත්‍රිය පණ්‌ඩිතයෝත්, බ්‍රාහ්මණ පණ්‌ඩිතයෝත්, ගෘහපති පණ්‌ඩිතයෝත්, ශ්‍රමණ පණ්‌ඩිතයෝත් බුදුරදුන් හමුවී ප්‍රශ්න විචාරා, ඒවාට පිළිතුරු දීමට නොහැකි වුවහොත් ලඡ්ජාවට පත් කරමු'යි කථිකා කර ගෙන බුදුරදුන් හමුවට ගියත්, ප්‍රථම පිළිසඳර කථාවෙන්ම ඔවුන්ගේ පණ්‌ඩිතකම් සහ මාන්‍යය දුරුවී සිංහ රාජයෙක්‌ අබියස මුව පැටවුන්ගේ තත්ත්වයට පත්ව, තෙරුවන් සරණ ගොස්‌ බුද්ධ ශ්‍රාවකයන් බවට පත් වූහ. මෙම පුදුමය දැක මම ද බුදුරජාණන් වහන්සේ සම්මා සම්බුද්ධ වන සේක. ධර්මය ස්‌වාක්‌ඛාත වන සේක. සුපටිපන්න වන සේක යනුවෙන් වටහා ගත්තෙමි.
මෙම කථාව ඇසූ ජානුස්‌සෝනි බමුණා ද දින කිහිපයකට පසු බුදුරජාණන් වහන්සේ හමුවට ගොස්‌ පිලෝතික පරිබ්‍රාජකයා සමග ඇති වූ කථාබහ පළිබඳ සඳහන් කළේ ය. එවිට බුදුරජාණන් වහන්සේ පිලෝතිකගේ ඇත්පා උපමාව සම්පූර්ණ නොවන බව වදාරා ඒ ගැන මෙසේ විස්‌තර කළ සේක. ' බමුණ, දක්‌ෂ හත්ථි ශිල්පියෙක්‌ විශාල ඇත් පා සටහන් දුටු පමණින් ඒවා මහා හස්‌ථියාගේ පා සටහන් කියා නිගමනය නොකරයි. ඇතැම් විට විශාල පාසටහන් තබෙන 'වාමනිකා' නමැති ඇතින්නගේ පා සටහන් වියහැකි නිසා, තවදුරටත් වනාන්නතරය තුළට යන ඔහු විශාල පාසටහන් සහ උස්‌ ගස්‌වල කඩා බිඳ දැමූ තැනුත්, පිට ඇතිල්ලු තැනුත් දකියි. එසේ වුව ද ඒවා මහා හස්‌ථියාගේ පාසටහන්ය'යි තීරණය නොකරයි. කුමක්‌ නිසාද යත්? 'උච්ඡාකාලාරික' නම් විශාල පාසටහන් ඇති ඇතින්නක්‌ ද වනයේ සිටින බැවිනි. තවදුරටත් වනාන්තරය තුළ ගවේෂණය කරන ඔහු විශාල පාසටහන් ද, උස්‌ ගස්‌වල කඩා බිඳ දැමූ අතු ද, දළ පහරින් තුවාල වූ තැන් ද දකියි. එහෙත් ඒවා මහා හස්‌ථියාගේය'යි නිගමනය නොකරයි. මක්‌ නිසා ද යත්? 'උච්ඡාකණේරිකා' නම් මහා ඇතින්නගේ පාසටහන් විය හැකි බැවිනි. තවදුරටත් විමසමින් ඉදිරියට යන දක්‌ෂ හස්‌ථි ශිල්පියා උස්‌ ගස්‌වල කඩා දැමූ අතු ද , උස්‌ ගස්‌ වල වැදුන දළ පහරවල් ද, විශාල
පා සටහන් ද දකිනු ලබයි. විමසිලිමත්ව බලන විට ගසක්‌ මුල වැතිර සිටින හෝ ඇවිදිමින් සිටින මහා හස්‌ථියා දක්‌නට ලැබෙයි. එවිට ඔහු මේ සිටින්නේ මහා හස්‌ථියා යනුවෙන් තීරණය කරනු ලබයි. බ්‍රාහ්මණය මේ දක්‌ෂ හස්‌ථි ශිල්පියා ක්‍රමානුකූල බුද්ධිමත් ගවේෂණයක්‌ කර කරුණු හොඳින් සොයා බලා, මහා හස්‌ථියා තෝරා ගන්නාක්‌ මෙන් බුද්ධිමත් පුද්ගලයා ද බුදුරජාණන් වහන්සේ නව අරහාදී බුඳු ගුණ වලින් යුක්‌ත බව වටහා ගනියි. බුද්ධ රත්නය ගැනත් , ධම්මරත්නය ගැනත්, සංඝ රත්නය ගැනත් ප්‍රසාදය ඇති කර ගන්නා හෙතෙම ගිහි ගෙයි විසීම කරදර සහිතයි. කෙළෙසුන් සහිතයි. පැවිදි බව ආකාශය මෙන් නිදහස්‌ය. ගිහියකු වශයෙන් සිට නිවන ලබා ගැනීම දුෂ්කර ය. යන කරුණු වටහා ගෙන සියලු දෙය අත හැර පැවිදි බව ලබයි. පැවිදි වූ හෙතෙම සිල් සමාදන්වී, කාය, වාග් දුශ්චරිතයන් ගෙන් මිදෙනු ලබයි. අකැප දේවලින් වළකියි. අල්පේච්ඡ තාවයෙන් යුක්‌තයි. පංච ඉන්ද්‍රියයන් සංවර කර ගෙන ආධ්‍යාත්මික සුවයක්‌ ලබමින් සතිසම්පඡ්ජ ඤාණයෙන් යුක්‌තව කටයුතු කරයි.
එයින්ද නොනවතින හෙතෙම සිත සමාධි ගත කරනු ලබයි. පංච නීවරණයන් දුරු කොට , විතක්‌ක විචාර ප්‍රීති සුඛ ඒකාග්‍රතා ආදියෙන් යුක්‌ත ප්‍රථම ධ්‍යානය උපදවා ගනියි. ප්‍රථම ධ්‍යානය උපදවා ගත් පමණින් එම ශ්‍රාවකයා බුදුගුණ , දම් ගුණ, සඟ ගුණ පිළිබඳ නිශ්චිත තත්ත්වයට පත් වන්නේ නැත. මේ අයුරින් ද්විතීය, තෘතීය, චතුර්ථ ධ්‍යානයන් ද, පුබ්බේනිවාසනුස්‌මෘති, චුතූපපාතික ආදී ධ්‍යානය උපදවා ගත්ත ද තුණුරුවන් පිළිබඳ නිශ්චිත නිගමනයකට පත් වීමට අසමත් වෙති. අනතුරුව එම ශ්‍රාවකයන් වහන්සේ සියලු කෙලෙසුන් දුරුකිරීමේ නුවණ හෙවත් ආසවක්‍යඤාණය උපදවා ගැනීමට සිත යොමු කරයි. එවිට දුක්‌ඛ, සමුදය, නිරෝධ මාර්ග යන චතුරාර්ය සත්‍යය යථා භූත ඤාණයෙන් අවබෝධ කර ගත හැනි වෙයි.
එවිට ඔහුගේ සිත කාම, භව, දිට්‌ඨි , අවිඡ්ජා කියන සතර ඕඝයන් ගෙන් මිදෙයි. එපමණකින් ද හෙතෙම තුණුරුවන් පිළිබඳ නිගමනයකට නොපෙළඹෙයිs. දැන් උන් වහන්සේට මම කාම ආදී ආශ්‍රවයන් ගෙන් මිදුනෙමි'යි කියන නුවණ පහළ වෙයි. ' මම නැවත ඉපදීම නැති කළෙමි. බ්‍රහ්මචරියාවෙහි හැසිරෙමින් තවදුරටත් නිවන පිණිස කළ යුතු දෙයක්‌ ඉතිරිව නැත්තෙමි' යන කරුණු වටහා ගනු ලබයි. බ්‍රාහ්මණය, නිවන අවබෝධ කර ගැනීම මගින් පමණක් හස්‌ථිපදෝපමාව සම්පූර්ණ වන්නේ ය. මේ අයුරින් එදා පොසොන් පුර පසළොස්‌වක පොහොය දින මිහින්තලාවේ දී මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ චුග්ග හස්‌ථිපදෝපම සූත්‍රය මගින් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සම්‍යක්‌ සම්බුද්ධ භාවයත්, ධර්මයේ සත්‍යය භාවයත්, සංඝ රත්නයේ අප්‍රමාණ ගුණයන් වර්ණනා කරමින් දේශනා කළ ධර්මය ඇසූ දෙවනපෑතිස්‌ රජ තුමා ඇතුළු පිරිවර සේනාව තිසරණ පංච ශීලයෙහි පිහිටා බෞද්ධයෝ බවට පත් වූහ. මිහිඳු හිමියන් එදා දේශනා කළ මෙම ධර්මය වත්මන් සමාජයට ද බෙහෙවින් වැදගත් ය. රටක පාලකයන්ට මෙන්ම ජනතාවට ද මෙය ඇසුරෙන් ඉගෙන ගත හැකිදෑ බොහෝ ය.
යම් කිසි කාර්යයක්‌ කරන විට හොඳින් විමසා බලා කළ යුතු බව මෙයින් අවධාරණය කරයි. ඉක්‌මන් තීරණවලට එළඹීම නිසා බොහෝ තරුණ ජීවිත අකාලයේ විනාශ වන අවස්‌ථා දැකිය හැක. වැරදි තීරණ නිසා රටවල් විනාශ වන අවස්‌ථා ඇත. එදා පාලකයන් මෙවන් දහම් කරුණු අනුගමනය කරමින් රාජ්‍යය පාලනය කළහ. රට වැසියන් ද මෙම දහම් අනුව කටයුතු කරමින් යහපත් පුර වැසියෝ බවට පත් වූහ.
¤☸¤══════¤☸¤☸¤══════¤☸¤
