නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
පූජ්‍ය පොල්පිටිමූකලානේ පඤ්ඤාසිරි හිමි
අප තථාගත තිලෝගුරු ලොව්තුරා අමාමෑණි බුදුරජාණන් වහන්සේ අපට ඉතාම මැනවින් ආයතන පිළිබඳව විග්‍රහ කර දුන් බව පින්වතුන් ඉතා මැනවින් දන්නවා. අද දවසෙ ඉගෙන ගන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නේ දුතිය උප්පාද සූත්‍රය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත්නුවරදී දේශනා කළ මේ සූත්‍රයෙන් බාහිර ආයතන මුල්කරගෙන ඉතා ලස්‌සන දේශනාවක්‌ කරනවා.
උන්වහන්සේ දේශනා කරනවා රූපවල යම් ඉපදීමක්‌ තිබෙනවා නම් (යෝ භික්‌ඛවේ රූපානං උප්පාදො), යම් පැවැත්මක්‌ තිබෙනවා නම් (ඨිති), යම් විශේෂ උප්පත්තියක්‌ තිබෙනවා නම් (අභිනිබ්බන්ති), යම් පහළ වීමක්‌ තිබෙනවා නම් (පාතු භාවෝ), ඒක දුකේ හටගැනීම (දුක්‌ඛස්‌සේසෝ උප්පාදොa) බව. රෝගයන්ගේ පැවැත්ම බව (රෝගානං ඨිති). වයසට යාමේ සහ මරණයේ පහළවීම බව (ජරා මරණස්‌ස පාතුභාවෝ).
ඒ වගේම ශබ්දවල යම් ඉපදීමක්‌ තිබේද (යෝ සද්දානං උප්පාදොa), යම් පැවැත්මක්‌ තිබෙනවාද (ඨිති), යම් විශේෂ උප්පත්තියක්‌ තිබේද (අභිනිබ්බන්ති), යම්කිසි පහළවීමක්‌ තිබේද (පාතුභාවෝ), ඒක දුකේ හටගැනීම බව (දුක්‌ඛස්‌සේසෝ) උප්පාදොa), රෝගයන්ගේ පැවැත්ම (රෝගානං ඨිති), ජරා මරණයන්ගේ පහළවීම බව (ජරා මරණස්‌ස පාතුභාවෝ).
ඊළඟට දේශනා කරනවා ගඳ - සුවඳ පිළිබඳව. ගඳසුවඳවල යම් ඉපදීමක්‌ තිබේද (යෝ ගන්ධානං උප්පාදොa), යම් පැවැත්මක්‌ තිබේද (ඨිති), යම් විශේස උපතක්‌ තිබේද (අභිනිබන්ති), යම් පහළවීමක්‌ තිබේද (පාතුභාවෝ), ඒක දුකේ හටගැනීම (දුක්‌ඛස්‌සේසෝ උප්පාදොa), රෝගයන්ගේ පැවැත්ම (රෝගානං ඨිති), ජරාමරණයන්ගේ පහළවීම බව (ජරා මරණස්‌ස පාතුභාවෝ).
රසය පිළිබඳව අප බුදුපියාණන් වහන්සේ ඉන්පසුව මැනවින් දේශනා කරනවා. රසයෙහි යම්කිසි ඉපදීමක්‌ තිබේ නම් (යෝ රසානං උප්පාදොa), පැවැත්මක්‌ තිබේ නම් (ඨිති), යම් විශේෂ උපතක්‌ තිබේ නම් (අභිනිබ්බන්ති), යම් පහළවීමක්‌ තිබේ නම් (පාතුභාවෝ), ඒක දුකෙහි හට ගැනීම (දුක්‌ඛස්‌සසේසෝ උප්පාදො), රෝගයන්ගේ පැවැත්ම (රෝගානං ඨිති), ජරාමරණයන්ගේ පහළවීම (ජරාමරණස්‌ස පාතුභාවෝ).
ඉන්පසුව අපේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කරනවා පහස පිළිබඳව. පහසෙහි යම් ඉපදීමක්‌ තිබේද (යෝ වොට්‌ඨබ්බානං උප්පාදො), යම් පැවැත්මක්‌ තිබේද (ඨිති), යම් විශේෂ උප්පත්තියක්‌ තිබේද (අනිනිබ්බන්ති), යම්කිසි පහළවීමක්‌ තිබේද (පාතුභාවෝ), ඒක දුකෙහි හටගැනීම බව (දුක්‌ඛස්‌සේසෝ උප්පාදොa), රෝගයන්ගේ පැවැත්ම බව (රෝගානං ඨිති), වයසට යැම සහ මරණයේ පහළවීම කියල (ජරා මරණස්‌ස පාතුභාවෝ).
ඊළඟට සිතට අරමුණු වන දේ ගැන. සිතට අරමුණුවන දේවල්වල් යම් ඉපදීමක්‌ තිබේද (යෝ ධම්මානං උප්පාදො), යම්කිසි පැවැත්මක්‌ තිබේද (ඨිති), යම් විශේෂ උප්පත්තියක්‌ තිබේද (අභිනිබ්බන්ති), යම් පහළවීමක්‌ තිබේද (පාතුභාවෝ), ඒක දුකේ හටගැනීම බව (දුක්‌ඛස්‌සේසෝ උප්පාදොa), රෝගයන්ගේ පැවැත්ම බව (රෝගානං ඨිති), වයසට යැමේ සහ මරණයේ පහළවීම (ජරාමරණස්‌ස පාතුභාවෝ) බව.
දුකේ හටගැනීම පිළිබඳව ඒ ආකාරයෙන් දේශනා කරන ලද භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඊළඟට පෙන්වා දෙන්නේ දුක්‌ඛ නිරෝධය පිළිබඳව. උන්වහන්සේ දේශනා කරනවා රූපවල යම් නිරුද්ධවීමක්‌ තිබේ නම් (යෝ ච ඛෝ භික්‌ඛවේ රූපානං නිරෝධෝ) සංසිඳීමක්‌ තිබේ නම් (වූපසමෝ), නැතිවී යාමක්‌ තිබේ නම් (අත්ථගමෝ), ඒක දුකෙහි නිරුද්ධවීම බව (දුක්‌ඛස්‌සේසෝ නිරෝධෝ). රෝගවල සංසිඳීම කියල (රෝගානං වූපසමෝ). ජරා මරණයේ නැතිවී යාම බව (ජරාමරනස්‌ස අථගමෝ).
ඒ වගේම උන්වහන්සේ දේශනා කරනවා ශබ්දවල යම් නිරුද්ධ වීමක්‌ තිබේ නම්, සංසිඳීමක්‌ තිබේ නම්, නැතිවී යාමක්‌ තිබේ නම්, ඒක තමයි දුකේ නිරුද්ධවීම කියල. රෝගවල සංසිඳීම කියලා. ජරා මරණයේ නැතිවී යාම කියල.
ඒ වගේම රසයෙහි යම් නිරුද්ධවීමක්‌ තිබේ නම්, සංසිඳීමක්‌ තිබේ නම්, නැතිවී යාමක්‌ තිබේ නම් එය දුකෙහි නිරුද්ධ වීම බව. රෝගයන්ගේ සංසිඳීම බව. ජරා මරණයේ නැතිවීම බව.
පහයෙහි යම් නිරුද්ධවීමක, සංසිඳීමක්‌ තිබේ නම්, නැතිවී යාමක්‌ තිබේ නම් එය දුකෙහි නිරුද්ධවීම බව. රෝගයන්ගේ සංසිඳීම බව. ජරා මරණයේ නැතිවීම බව.
ඒ වගේම පහසෙහි යම් නිරුද්ධවීමක්‌ තිබේ නම්, සංසිඳීමක්‌ තිබේ නම්, නැතිවී යාමක්‌ තිබේ නම් ඒක තමයි දුකේ නිරුද්ධවීම කියල. රෝගයන්ගේ සංසිඳීම කියල. ජරා මරණයේ නැතිවීම යාම කියල.
ඒ වගේම අවසාන වශයෙන් මේ උතුම් සූත්‍ර දේශනාවේදී එනම් දුතිය උප්පාද සූත්‍රයේදී අපේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මනසට අරමුණු වන දේ පිළිබඳව දේශනා කරනවා. මනසට අරමුණු වන දේවල යම් නිරුද්ධවීමක්‌ තිබේ න,ම් සංසිඳීමක්‌ ඒක දුකේ නිරුද්ධවීම කියල. රෝගයන්ගේ සංසිඳීම කියල. ජරා මරණයේ නැතිවී යාම බව. සියලු දෙනාට සියලු දුකින් නිදහස්‌වීමේ භාග්‍යය උදාවේවා!
