නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
කැලණිය විශ්ව විද්‍යාලයේ
සංස්කෘත අධ්‍යයන අංශයේ මහාචාර්ය
ඉඳුරාගාරේ ධම්මරතන හිමි
" පන්සිල් තිබෙන්නේ ලෝකයටම බලපානු ලබන තෝරාගත් වැරැදි පහක් නොකර සිටීමට පොරෙන්දු වීම හෙවත් වැළකී සිටීමයි. එම වැරැදි පහ නොකර සිටීමට අප පන්සිල් තුළ පොරොන්දු වෙයි. තර්කානුකූලව සිතා බලන විට වැරැද්ක් නොකර සිටි විට වැරැද්දක් නොකළා මිස, හොඳක් කළා වෙන්නේ නැහැ. වරදක් නොකර සිටීමයි, යහපතක් කිරීමයි, දෙකක් මිස එකක් වන්නේ නැහැ."
ලොව ජීවත් වූ විශිෂ්ටතම චින්තකයා නම් ගෞතම ගෝත්‍රයේ ඔක්කාක රජ පරපුරේ ශාක්‍ය වංශයේ උපන් සිද්ධාර්ථ නමින් ගිහිකල හඳුන්වනු ලැබූ විශිෂ්ටතම මිනිසා වූ අප ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේයි. උන්වහන්සේගේ දේශනා බොහොම දිග වුවද,උන්වහන්සේගේ ප්‍රකාශන ඉතාම කෙටියි. ප්‍රකාශන කෙතරම් කෙටිද , යත් බොහෝ දෙනා විසින් අගය කරනු ලබන යම් යම් විද්‍යාත්මක ප්‍රකාශයන්හි ස්වභාවයම තථාගතයන් වහන්සේගේ ස්වභාවයම වෙයි. වචන දෙක තුනකින් විශාල ගැඹුරු අර්ථයක් දේශනා කරනු ලැබ ඇත.
ඒ පිළිබඳව අටුවා ටීකා ටිප්පනි ගැටපද සන්න ව්‍යාඛ්‍යාන ලියවී තිබෙන අතර වර්තමානය තුළ ද එම කෙටි වාක්‍ය විග්‍රහ කෙරෙයි.උප්පාද වයධම්මිනෝ යන ප්‍රකාශය වැදගත් ප්‍රකාශයක් වෙයි. අනිච්චාවත සංඛාරා යන ගාථාව අප විසින් තරමක අවභාවිතයෙහි යොදවන ගාථාවක් වෙයි. අනිච්චාවත සංඛාරා යන ගාථාව අප සංස්කෘතික වශයෙන් සිතා සිටිනු ලබන්නේ මළ ගෙවල් තුළ භාවිත කිරීම සඳහා පමණක් භාවිත කරන ගාථාවක් ලෙසයි.
අප බුද්ධ වන්දනා කරන විට, දෙවියන්ට පින් දෙන විට, බෝධිවන්දනා කරන විට ,භාවිත කරන ගාථා වගේ මෙම ගාථාවත් මළගෙදරකදී පමණක් භාවිත කරන ගාථාවක් බවට සිතාගෙන සිටී. මළ ගෙදරකදී බැනරයක ලිවීමට තිබෙන ගාථාවක් ලෙස අනිච්චාවත සංඛාරා ගාථා පාඨය අප හඳුනා ගෙන සිටියත් එය එසේ නොවිය යුතුයි. එය ලෝකයෙහි පරම සත්‍ය ප්‍රකාශ කරනු ලබන ප්‍රකාශයන්ගෙන් සමන්විත වෙයි. එකිනෙකට පැහැදිලි ලෙස වෙන්කර ගත හැකි වාක්‍ය හතරක් මෙම ගාථාවෙහි ඇතුළත් වෙයි. අනිච්චා වත සංඛාරා යනු එක වාක්‍යය වෙයි. උප්පාද වයධම්මිනෝ එය සම්බන්ධ නොවන එක වාක්‍යයක් වෙයි. උප්පජ්ජිත්වා නිරුජ්ජන්තී. යනු දෙකටම සම්බන්ධ නොමැති තුන්වෙනි වාක්‍යයක් වෙයි. තේසං රූප සමෝ සුඛෝ යනු හතර වන වාක්‍ය වෙයි.පෙර සඳහන් කළ පරිදි ප්‍රකාශ හතරක් වෙයි. එක එක වාක්‍ය පිළිබඳව විශාල ගැඹුරු අර්ථ විග්‍රහයන් ඉදිරිපත් කළ හැකියි.මෙම ගාථාව බුදුපියාණන් වහන්සේගේ දේශනාවක් නොවෙයි. මෙම ගාථාව දේශනා කරනු ලබන්නේ ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා විසින් බුදුපියාණන් වහන්සේගේ පරිනිිර්වාණ අවස්ථාව තුළ මිස බුදුපියාණන් වහන්සේගේ දේශනාවක් නොවෙයි.එය දීඝ නිකායෙහි පරිනිර්වාණ සූත්‍රයෙහි සඳහන් වෙයි. එම ගාථාව අපගේ ජීවිත තුළට නිවන කැන්දාගෙන එන ගාථාවක් වෙයි. වර්තමානය තුළ ද නිවන නොදැකිය හැක්කක් නොවෙයි. ලංකාවේ අවසාන මහ රහතන් වහන්සේ මලියදේව මහ රහතන් වහන්සේ බව අප වැරැදි අදහසක සිටී. ලංකාවේ අවසාන මහරහතන් වහන්සේ මලියදේව මහ රහතන් වහන්සේ බවට බුදුපියාණන් වහන්සේ දේශනා කර නැත. එම කාරණය මිහිඳු හාමුදුරුවන් ද, සංඝමිත්තා මහ රහත්තෙරණියද දේශනා කර නැත. අඩුම වශයෙන් මලියදේව මහරහතන් වහන්සේවත් එසේ දේශනා කර නැත. එසේ දේශනා කර තිබුණා නම්, වර්තමානය තුළ කාටවත් නිවන් දැකිය හැකි බව පිළිගැනීමට නොහැකී. අවසාන මහරහතන් වහන්සේත් බිහිවෙලා අවසන් නම්, තවදුරටත් රහතන් වහන්සේ නමක් බිහිවන්නේ කෙසේද? අවසානයාගෙන් පසුව තවදුරටත් කෙනෙකු සිටිය නොහැකිය. එම ප්‍රකාශය පිළිගනු ලැබුව හොත් වර්තමානය තුළ නිවන් සාක්ෂාත් කරගත නොහැකිය. අවසාන මහරහතන් වහන්සේ මලියදේව මහරහතන් වහන්සේ බවට පිළිගන්නවා නමි,නිවන අකාලිකවුත් සැමදාම නිවන් දැකිය හැකි බවට බුදුපියාණන් වහන්සේ දේශනා කළා වූ තර්කය වලංගුවන්නේ නැත.එම නිසා වර්තමානයටත් නිවන් දැකිය හැකිය. එම නිවන් දැකීම සඳහා මෙවැනි කුඩා වාක්‍යයක් ප්‍රමාණවත් වෙයි. නිවන පිළිබඳව සිතාගෙන සිටින ආකාරය , පන්සිල් පිළිබඳව සිතාගෙන සිටින ආකාරය,බුදුපියාණන් වහන්සේ පිළිබඳව සිතාගෙන සිටින ආකාරය , යන සියල්ලම නිවැරැදිම නැහැ. අප සිතාගෙන සිටින තරම් පන්සිල් සරලම නැහැ. පන්සිල් සමාදන් වූවිට පින්සිදු වෙනවා නම්, පන්සිල් ආරක්ෂා කළ විට වන්නේ කුමක්ද? පන්සිල් තිබෙන්නේ ලෝකයටම බලපානු ලබන තෝරාගත් වැරැදි පහක් නොකර සිටීමට පොරෙන්දු වීම හෙවත් වැළකී සිටීමයි. එම වැරැදි පහ නොකර සිටීමට අප පන්සිල් තුළ පොරොන්දු වෙයි. තර්කානුකූලව සිතා බලන විට වැරැද්දක් නොකර සිටි විට වැරැද්දක් නොකළා මිස, හොඳක් කළා වෙන්නේ නැහැ. වරදක් නොකර සිටීමයි, යහපතක් කිරීමයි, දෙකක් මිස එකක් වන්නේ නැහැ.
පාණාතිපාතා ෙවිරමණී ශික්ෂා පදය සම්පූර්ණ වීමට සත්ත්ව ඝාතනයන් නොකර සිටීම පමණක් ප්‍රමාණවත් බවට අප සිතා සිටී. සත්ත්ව ඝාතනය කළහොත් පව් නොකළොත් පින්ද? දන් දුන්නොත් පින් නම් නොදුන්නොත් පව්ද?දන් දුන්නොත් පින් නොදුන්නොත් පව් නොවෙයි. ක්‍රියාව නැති විට ප්‍රතික්‍රියාවක් නැහැ.සිල් පද පහම කැඩුවොත් පව් නොකැඩුවත් පව්නොවෙයි. රකිනවා යනු නොකැඩීමයි. සිල් රැකීම තුළ පින් සිදුවෙනවා නොවෙයි,පව්සිදු වෙන්නේ නැහැ.එක්තරා වර්ෂයක් තුළ එම වසරෙහි යම් කිසි පන්තියක සිටින දරුවෙක් වැරැදි ක්‍රියාවක් නොකළා නම්, එම දරුවා යහපත් දරුවෙකුද? අයහපත් දරුවෙකුද?අයහපත් ක්‍රියාවන්ම පමණක් කරනු ලබන දරුවෙකු සිටිනවා යැයි සිතුවහොත් ඔහුට සෘණ දැමිය යුතුයි. පසු වසර දෙක තුළදීම එම ළමයා වැරැදි කරනවා නම්,ඔහුට දැමිය යුත්තේ සෘණ වුවත් ඊළඟ වසරේදි ඔහු නිවැරැදිව යහපත් ක්‍රියාවන් කළා නම්, ඔහුට දැමිය යුත්තේ ඔහු අයහපත් නැති දරුවෙක් ලෙසයි. නරක නැති වෙලා පමණක් මදී. හොඳවීමත් අවශ්‍යයි. එම නිසා සැම අවස්ථාවකම නෙගටිව් සහ පොසිටිව් යන කාරණා දෙකක් පවතී.
සොරකම් කිරීමෙන් පව් සිදුවෙයි. සොරකම් නොකර සිටීමෙන් පව් සිදුවන්නේ නැහැ. සොරකම් කිරීම යනු අන්සතු යමක් තමා සතු කරගැනීමයි. තමාසතු යමක් අනෙකා සතු කිරීම යන කාරණා දෙකටම පාරිභාෂිත වචන දෙකක් ඇත. අනෙකා සතු දෙයක් වෙයි නම් , එය තමා සතු කරගැනීම සොරකම්කිරීම වෙයි. තමා සතු යමක් අනෙකා සතුකිරීම දානය වෙයි. සීලයෙහි කොටස් දෙකක් තිබෙන බව පැහැදිලි වෙයි.අනෙකා සතු යමක් තමා සතු නොකර සිටිය යුතුවා සේම තමා සතු යමක් බවට පත්කිරීම කළ යුතු අතර එය තුළ වත් සහ සිල් පිරෙයි. වත්තංන පරිපූරෙන්තූ සීලංන පරිපූරතී. වත් කොටස නොකර සිටීම තුළ සිල් පිරීමක් සිදු නොවෙයි. එම නිසා සිල් රැකි පමණින් ප්‍රමාණවත් නැහැ. පන්සිල් යනු බණ දේශනා කරීමට පෙර හෝ උත්සව සභාව ආරම්භකිරීමට එම න්‍යාය පත්‍රයෙහි පළමුකොට ගනුලබන්නාවූ දෙයක් නොවෙයි.
පන්සිල් බෞද්ධයාට පමණක් අදාළ වන කාරණාවක් නොවෙයි. පන්සිල් මනුෂ්‍යයාට අදාළ යන කාරණාවක් වෙයි. සොරකම් නොකළ යුත්තේ බෞද්ධයන් පමණක්ද? බොරු නොකිය යුත්තේ බෞද්ධයන් පමණක්ද? සත්ත්වඝාතනය නොකළ යුත්තේ බෞද්ධයන් පමණක්ද?එය සමස්ත මිනිස් සංහතියටම අදාළ වන කාරණාවක් වෙයි.පන්සිල් සමාදන් විය යුත්තේ මනුෂ්‍යයෙකු වීමට මිස බෞද්ධයෙකු වීමට නොවෙයි. පන්සිල් හොඳට ආරක්ෂා කළහොත් මනුෂයෙකු වෙයි. පන්සිල් රකිනා අබෞද්ධයන්ද සිටිය හැකිය. සතුන් නොමරන, සොරකම් නොකරන, කාමයෙහි වරදවා නොහැසිරෙන, බොරු නොකියන, රහමෙර පානය නොකරන අබෞද්ධයන් සිටිය නොහැකිද?ඒ බෞද්ධ නොවන මනුෂ්‍ය වන පිරිසයි. බෞද්ධ වීමට පෙර මනුෂ්‍ය වීමට පන්සිල් ගත යුතුයි. පන්සිල් රකින පරමාදර්ශී මිනිස් සමාජයක ප්‍රඥප්ති පහ පන්සිල් වෙයි.
පරමාදර්ශී මිනිස් සමාජයක ප්‍රඥප්ති පහ පිළිබඳව අවබෝධ යක් ලබාගත යුතුයි.පන්සිල් තුළ කෙතරම් ගැඹුරක් තිබෙනවාද?
පන්සිල් රැකීමෙන් අපට වාසි අත්වන බවට වැරැදි මතයක් අප තුළ පවතී. එය එසේ නොවන බව අවබෝධ කර ගත යුතුයි. මම පන්සිල් ආරක්ෂා කළාට මට වාසියක් අත්වන්නේ නැහැ. වාසියක් නැහැ යනු අවාසියක් වන බවට ප්‍රකාශ නොවෙයි. කිසියම් ස්ථානයක පුද්ගලයන් තිහක් හතළිහක් එකට ජීවත් වනවා යැයි සිතනවා නම්, මම සොරකම් නොකරමී, යන පොරොන්දුව ආරක්ෂා කරනවා නම්, මම සොරකම් නොකරන තරමට භාණ්ඩ ආරක්ෂා වන්නේ සෙසු පිරිසගෙයි.
සැම දෙනාටම ජීවත්වීම සඳහා අයිතියක් ඇති බවට මම පිළිගන්නා නිසා සත්ත්ව ඝාතනයෙන් වැළකෙනවා නම්, සෙසු පිරිසගේ ජීවිත ආරක්ෂාවෙයි. මම බොරු නොකියනවා නම් නොරැවටෙන්නේ සෙසු පිරිසයි. පන්සිල් රැකීමේ වාසිය සෙසු පිරිසටයි. පන්සිල් තුළ ඇති බර තේරුම් ගත යුතුයි. එසේ බලාගෙන ගිය විට බුදුපියාණන් වහන්සේ දේශනා කළ වාක්‍ය කෙටි වුවද, ඉතාම ගැඹුරු ඉතාම අර්ථවත් ඉතාමත්ම තාර්කික ප්‍රකාශන වෙයි.
ස්වභාවය
උප්පාද වයධම්මිනෝ හි ධම්මිනෝ යනු ධර්මී වෙයි. මෙහි සඳහන් ධර්මී යන්නෙහි අර්ථය ස්වභාවයයි. ස්වභාව ධර්මය යනුවෙන් ප්‍රකාශ වන්නේද එයයි. ලෝකයෙහි ස්වභාවයක් පවතිනවා. උදයට ඉර නැගෙනවා සේම සවසට ඉර බැසයාම ස්වභාවයක්.උඩ පැන්නොත් බිම වැටීම ස්වභාවයක්. එවැනි ආකාරයන් ධර්්මී නම් වෙයි.වය යනු නිවැරැදිය යන්නයි. සිංහලෙන් වැය යන වචනය ඔබ අසා ඇති. වැය යනු ටික ටික අඩුවීම හෙවත් ක්ෂය වීමයි.ටික ටික අඩුවීම යනු ටික ටික වැය වීමයි. ධම්මිනෝ යනු ස්වභාවයයි ටික ටික වැය වීමයි. වයධම්මී යනු ටික ටික නැතිවීම හෙවත් ක්ෂය වීමයි. එය එහි හැටි හෙවත් ස්වභාවයයි.ටික ටික නැතිවීමේ හැටිය උත්පාද වෙයි. යමක් උත්පාද නම්, වයධම්මී වෙයි. සැම දෙයක්ම වයධම්මී වෙයි. අනිවාර්යෙන්ම තිබෙනවා යනු අනිවාර්යෙන්ම නැතිවීමයි. එය ඒතරමට ප්‍රබල වෙයි.
එදා සිටි කෝලිත උපතිස්ස දෙපළ වැනි ඥනය ඇති පිරිස් වර්තමානය තුළත් නැතිවා නොවෙයි. ඔබ පැය දෙක තුනක් විෙවිකීව සිටින අවස්ථාවක නැති නොවන යමක් තිබෙනවාදයන්න කල්පනා කර සොයා බලන්න. සොයලා සොයලා හම්බ නොවුණොත් ඔබට යමක් වැටහේවි. සොයා බලන විට ඔබ තේරුම් ගන්නාවූ කරුණු ඉතාම වැදගත් වෙයි.එවැනි ආකාරයට සොයපු පිරිස් බුදුපියාණන් වහන්සේගේ කාලය තුළත් සිටි බව සිහිපත් කළ යුතුයි. කිසා ගෝතමී , සුභා, චුල්ලපන්තක පිළිබඳව මතකයට නගා ගන්න.
අභාවය
ක්‍රි.ව. 5ත් ක්‍රි.ව.8ත් අතර කාලය තුළ ලංකාවේ තිරියාය ප්‍රදේශයෙහි සංස්කෘත භාෂාවෙන් ලියා ඇති පල්ලව ග්‍රන්තාක්ෂර වලින් කොටා ඇති සෙල්ලිපියෙහි සඳහන් වන ශ්ලෝක හයෙන් අවසාන වාක්‍ය අපට ඉතාම වැදගත් වෙයි.තපස්සු බල්ලුක වෙළෙඳ දෙබෑයන් කරවූ බවට සැළකෙන චෛත්‍යයෙහි මෙය සඳහන් වෙයි.“අභාවං ස්වභාවාහං සර්ව ධර්මාං” යන එහි සඳහන් ප්‍රකාශය මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතානයන් ඉංග්‍රීසි භාෂාවටද පරිවර්තනය කර ඇත.“අභාවං ස්වභාවාහං සර්වධර්මාං” යන්න සර්වධර්මාං යනු සිංහල අර්ථයෙන් සියලු දේවල් යන්නයි. අභාවං ස්වභාවාං යනු අභාවය ස්වභාවයයි. ස්වභාවය අභාවයයි. ස්වභාවය තිබීම නම්, අභාවය යනු නැතිවීමයි. නැති වීම ස්වභාවයයි. ඕනෑම දෙයක ස්වභාවය අභාවයයි. අභාවය ස්වභාවයයි. මෙය නිතර දැකීම සඳහා බ්ත්තියක ලියා තැබිය හැකිය.
බුදුපියාණන්වහන්සේ “උප්පාද වයධම්මිනෝ” යනුවෙන් අනුමත කොට වදාළේ ශක්‍ර දෙව්යන්ගේ වාක්‍යය වෙයි.ඇති වෙනවා යනු නැතිවීමේ ආරම්භයයි.යමක් තිබෙනවා යනු නැතිවෙමින් තිබෙන එක විතරමයි. වෙන දෙයකට නොවෙයි.එය ඔරලෝසුවෙහි වෙලාව පරිදි වෙනස් කළ හැකි වෙයි. පෙරවරු 6 පටන් ගත්ත වෙලාවේ සිට තත්පරෙන් තත්පරය සිදුවන්නේම අවසන් වීමයි. නැති වන එක පමණයි. 6 යි පහ යනු හෝ 6යි විස්ස යනු හය පසුවී විනාඩි පහක් හො විස්සක් අවසන් බවයි.පෙරවරු 6 ආරම්භ වීමත් සමඟ සිදුවන්නේම හය ටික ටික අවසන් වීමයි. දවස පටන් ගන්නවා යනු දවස ඉවර වීමට ආරම්භවීමයි.
වයස කාන්දු වීම
ඉපදෙනවා යනු වයස ටික ටික ඉවරවීමට පටන් ගැනීමයි. ඉපදෙනවා යනු කුඩා සිදුරක් සහිත කළයකට වතුර පුරවා ගෙනත් තබනවා වගෙයි. වතුර කළය තැබූ අවස්ථාවේ පටන් ජල බිංඳු කාන්දු වෙනවා සේම ශරීරයෙන් වයස ද කාන්දු වී යයි. අද උදේ 7 සිට රාත්‍රී 7 වන විට පැය 12ක් කාන්දු වී අවසන් වෙයි.රාත්‍රී නින්දට ගොස් එලිවන විට සැලකිය යුතු කාලය ප්‍රමාණයක් කාන්දු වී අවසන් වෙයි. සැම විටම ශරීරය තුළ තිබෙන්නාවු වයස කාන්දුවෙමින් පවති. එය ක්ෂය ධම්මී වෙයි. තිබෙන වයස කොයි වෙලාවෙත් නැතිවීම ඔබට දැනෙන්නේ සතුටක්ද දුකක්දනිවැරැදිව සිතනවා නම් ,ජීවිතයෙන් වයස ඉවර වන විට සතුටක් නොව දුකක් දැනිය යුතුයි.උපන්දින සාද සමරනු ලබන්නේ ඒ දුක සඳහාද මේ වන විට ජීවිත කාලයෙන් 20ක් අවසානයි . ජීවත් වීම සඳහා ඉතිරිව ඇත්තේ තව අවුරුදු 60කි. ජීවත් වීම සඳහා අවුරුදු අසූවක් තිබෙන පුද්ගලයා වයස අවුරුදු 50 සම්පූර්ණ වූ විට තව අවුරුදු 30 ඇති බවට සතුටෙන් සමරනු ලබන්නේ ඉවර වුණ සතුටද
අවසන් වූ සතුට
වැය වුණ සතුට හෙවත් මරණයට ලංවීම අප කෙතරම් සතුටෙන් සමරනු ලබනවාද ආසාවෙන් සමරනවා පමණක් නොවෙයි තමා සමීපව සිටින අවට පිරිසටද එය සැමරීම සඳහා බොහොම සතුටෙන් ආරාධනා කරනු ලබන්නේ දැන් මගේ වයස ඉවර වීමට යන බවත් එම නිසා අද අපි හොඳට කාල බීලා නටලා සන්තෝෂ වෙමු. මේ වන විට මගේ වයස සෑහෙන දුරට අවසානයි. ඉතිරිව ඇත්තේ බොහොම ටික කලයි. උපන්දින සාද සැමරිය යුත්තේ උපන්දිනට සාදන කේක් එකට හෝ පිසින ලද කිරිබත් සඳහා උප්පාද වයධම්මිනෝ යනුවෙන් අයිසින් අකුරු ලියා තැබීමෙනි. එම කේක් එක එයට පසුව කැපිය හැකියි. එයටත් වඩා නිවැරැදි විය යුත්තේ අනිච්චාවත සංඛාරා යනුවෙන් කේක් ගෙඩිය සැදීමයි. ඒ තරම් වටිනා වාක්‍යයක් පිළිබඳව අප සිතා සිටිනුයේ මළ ගෙදරකදී පමණක් සුදු පැහැ බැනරයක කළු අකුරෙන් ලියා තබන වාක්‍යයක් පමණක් බවයි.එසේ නොවිය යුතුයි. එය සත්‍යයි. මේ තරම් ඇත්තක් තවත් තිබෙයිද කැමැති වුවත් , අකැමැති වුවත් මුහුණ දිය යුත්තේ එකම එක දෙයකට පමණයි. ඒ නම් ඇත්තයි . කැමැත්තෙන් හෝ අකැමැත්තේන් මුහුණ දෙන්නේත් ඇත්තටයි. ඇතිවෙලා නැතිවීම වරදක්දවරදක් නම් දඬුවම් දිය හැකියි. ලෙඩක් නම්, බෙහෙත් දිය හැකියි. වරදක් නොවන, ලෙඩකුත් නොවන එය හැටියක් වෙයි. එසේ නම් අප කළ යුත්තේ එම හැටිය හෙවත් ස්වභාවය තේරුම් ගැනීම මිස අන්කිසිවක් නොවෙයි.
නිවන් දැකීම
බුදුපියාණන් වහන්සේ සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂයක් පෙරුම් පුරා අප සියලු දෙනාටම වදාළේ එම හැටි හෙවත් ස්වභාවයයි. අන් කිසිවක් දේශනා කොට නැත. දේශනා කළ සැම දෙයක්ම ලෝකය තුළත්, සංසාරය තුළත් මනුෂ්‍යයා තුළත්, සත්ත්වයා තුළත් යන සියලු දෙයකම හැටි හෙවත් ස්වභාවය දේශනා කළා මිස අන්කිසිවක් දේශනා කළේද නැත.විග්‍රහ කර තිබෙන තරම් ප්‍රමාණයක් විග්‍රහ කර තිබෙන්නේම එකම දෙයක් ලෙස හැටි විතරයි. එම හැටිය හෙවත් ස්වභාවය තේරුම් ගැනීම නිවනයි. එම හැටිය තේරුම් ගැනීම සඳහා අපගේ රැකියාව හෝ විරැකියාව, තනතුරු, යාන වාහන, මිල මුදල් බාධාවක්ද හැටිය තේරුම් ගැනීමට බෞද්ධ විය යුතුමද හැටිය තේරුම් ගැනීමට පැවිදි විය යුතුමද එය තේරුම් ගැනිමට ගිහි ඇඳුමකට බැරිද හැටිය තේරුම් ගැනීමට වයසට යා යුතුමද හැටිය හෙවත් ස්වභාවය තේරුම් ගන්නවා යනු නිවන් දැකීමයි. එම හැටිය තේරුම් ගැනීමට ඔබට හැකියාව ලැෙබිවා .
